به گزارش گروه حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم، حضرت آیت‌الله جعفر سبحانی از مراجع تقلید، در ادامه سلسله جلسات اخلاقی خود در قم، با محور قرار دادن «دعا» به بازخوانی یکی از بنیادی‌ترین مفاهیم عبادی در نسبت با پیشرفت انسان معاصر پرداخت و تأکید کرد: هرچند بشر در عرصه علم و صنعت به پیشرفت‌های شگرفی دست یافته، اما همچنان در برابر بلاها، حوادث و ضعف‌های ذاتی خود ناتوان است و هیچ‌گاه بی‌نیاز از دعا نخواهد شد.

این مرجع تقلید با استناد به آیات قرآن، از جمله آیه «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ…»، پیشرفت انسان را امری انکارناپذیر دانست، اما هشدار داد که کرامت و تسخیر طبیعت به معنای استقلال بشر نیست. به گفته وی، انسان امروز بیش از هر زمان دیگری در معرض زلزله‌ها، سیل‌ها، بیماری‌ها و بحران‌های پیش‌بینی‌ناپذیر قرار دارد و تصور بی‌نیازی از دعا، خطایی برخاسته از غرور تمدنی است.

آیت‌الله سبحانی با اشاره به دو آیه محوری قرآن در باب دعا، «وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِی عَنِّی…» و «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَكُمْ»، تصریح کرد: خداوند در این آیات هم بر قرب خود به انسان تأکید کرده و هم وعده استجابت داده است، مشروط بر آنکه دعا، شرایط و آداب خود را داشته باشد.

دعا؛ مغز عبادت، نه ابزار اتهام

وی با نقد برداشت‌های انحرافی از حدیث «الدعا مخ العباده» گفت: برخی جریان‌ها، به‌ویژه وهابیون، از این تعبیر سوءاستفاده کرده و هرگونه درخواست از پیامبر(ص) و اولیای الهی را عبادت دانسته‌اند، در حالی که «دعاءالله» مغز عبادت است، نه هر نوع درخواست و خطاب. از نگاه فقهی و عقلی، عبادت زمانی تحقق می‌یابد که دعا متوجه موجودی مستقل بالذات باشد؛ حال آنکه پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) نیز فقیر بالذات و محتاج خداوند هستند.

چرا دعا مستجاب نمی‌شود؟

آیت‌الله سبحانی با اشاره به گلایه برخی مؤمنان از عدم استجابت دعا، ریشه این مسأله را در فقدان شرایط اخلاقی و اجتماعی دانست و به روایتی از امام صادق(ع) استناد کرد که پاکی لقمه، پرهیز از ربا، ادای حقوق مردم و نداشتن مظالم را از شروط اساسی اجابت دعا برمی‌شمارد. وی تأکید کرد: همان‌گونه که انسان برای ورود به محضر بزرگان آداب ظاهری را رعایت می‌کند، در پیشگاه خدا نیز باید با طهارت درون حاضر شود.

دعا و تقدیر؛ تعارضی در کار نیست

این استاد درس خارج حوزه، با رد این تصور که دعا با تقدیر الهی در تعارض است، توضیح داد: برخی مقدرات الهی قطعی‌اند و تغییرپذیر نیستند، مانند مرگ یا فرسودگی جسم در کهنسالی؛ اما بسیاری از مقدرات مشروط‌اند و دعا یکی از علل تحقق آنهاست. به تعبیر وی، دعا نه در برابر تقدیر، بلکه در متن نظام علی و معلولی الهی قرار دارد.

وی همچنین یادآور شد: دعاهایی که برخلاف سنت‌های قطعی الهی باشند ـ مانند درخواست برای جاودانگی یا تغییر قوانین مسلم خلقت ـ اجابت نمی‌شوند و این نه نشانه بی‌اثر بودن دعا، بلکه حکمت نظام آفرینش است.

آداب دعا و نقد دعاهای شتاب‌زده

آیت‌الله سبحانی با انتقاد از دعاهای عجولانه و بی‌مقدمه، سیره پیامبر(ص) را الگوی صحیح دعا دانست و گفت: دعا نیازمند تمجید الهی، ادب در بیان خواسته و تکرار است. به گفته وی، یأس پس از یک‌بار دعا، نشانه درک نادرست از سنت الهی است و مؤمن باید با امید و استمرار دعا کند.

دعا یا کار؟ دو بال پرواز انسان

این مرجع تقلید در واکنش به این شبهه که «دعا تنبل‌پرور است»، آن را از باطل‌ترین سخنان روزگار خواند و تصریح کرد: قرآن همان‌قدر که به دعا فرمان می‌دهد، بر تلاش و سعی انسان نیز تأکید دارد. از نگاه اسلام، انسان مؤمن باید با «دو بال» حرکت کند؛ یک بال تلاش و کار، و بال دیگر دعا و توکل.

وی با نقل روایتی از امیرالمؤمنین(ع) درباره طرد دعاگرانِ بی‌عمل از مسجد، نتیجه گرفت: دعا جایگزین کار نیست، بلکه مکمل آن است و جامعه‌ای که میان این دو تفکیک قائل شود، دچار افراط یا تفریط خواهد شد.

آیت‌الله سبحانی در پایان، با جمع‌بندی مباحث خود تأکید کرد: انسان مدرن اگرچه ابزارهای پیشرفته‌تری در اختیار دارد، اما در ذات خود همان انسان نیازمند، آسیب‌پذیر و محتاج اتصال به خداست و دعا، نه نشانه عقب‌ماندگی، بلکه جلوه‌ای از عقلانیت ایمانی و تواضع در برابر حقیقت مطلق است.

انتهای پیام/