به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، بودجه پیشنهادی دولت و کاهش سهم فرهنگ از اعداد و ارقام سال آینده، حرف و حدیث‌های بسیاری را در میان فعالان فرهنگی برانگیخته؛ عده‌ای آن را به نفع سفره مردم و محدود کردن فعالیت‌های مراکزی دانسته‌اند که راندمان چندانی در سال‌های اخیر نداشته و به عبارتی تنها مصرف‌کننده بودجه بوده‌اند و گروهی دیگر، کاهش بودجه فرهنگی را ظلم به فرهنگ و هنر و اهالی و مصرف‌کنندگان آن دانسته‌اند.

فارغ از این نقد و نظرها، واقعیت ماجرا این است که حوزه فرهنگ همیشه اولین قربانی محدودیت‌های اقتصادی بوده است. این نگاه کلان، عمدتاً در میان سیاستمداران رایج بوده است؛به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، بودجه پیشنهادی دولت و کاهش سهم فرهنگ از اعداد و ارقام سال آینده، حرف و حدیث‌های بسیاری را در میان فعالان فرهنگی برانگیخته؛ عده‌ای آن را به نفع سفره مردم و محدود کردن فعالیت‌های مراکزی دانسته‌اند که راندمان چندانی در سال‌های اخیر نداشته و به عبارتی تنها مصرف‌کننده بودجه بوده‌اند و گروهی دیگر، کاهش بودجه فرهنگی را ظلم به فرهنگ و هنر و اهالی و مصرف‌کنندگان آن دانسته‌اند.

فارغ از این نقد و نظرها، واقعیت ماجرا این است که حوزه فرهنگ همیشه اولین قربانی محدودیت‌های اقتصادی بوده است. این نگاه کلان، عمدتاً در میان سیاستمداران رایج بوده است؛ نگاهی که در آن فرهنگ و هنر زینت‌المجلس بوده و در نظر آنها، کارکرد و آورده چندانی ندارد. شاید با همین نگاه است که سهم دو وزارتخانه مهم و کلیدی در عرصه فرهنگی قابل تأمل است: وزارت ارشاد در قیاس با سال گذشته تنها 8.4 درصد افزایش و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری 4.8 درصد کاهش داشته است. این در حالی است که طبق برآورد سازمان برنامه و بودجه، نرخ تورم نقطه‌ای سال آینده 41.3 درصد در نظر گرفته می‌شود. 

تحلیل ساختار بودجه عمومی حدود 6000 همتی سال 1405، تصویری شفاف از اولویت‌های دولت ارائه می‌دهد. در حالی که رقم کل بودجه عمومی ممکن است در نگاه نخست بسیار کلان به نظر برسد، اما بررسی نسبت‌های بخشی نشان‌دهنده یک «تمرکزگرایی هزینه‌ای» در حوزه‌های حاکمیتی و حمایتی است. 

سهم بخش «ورزش، تفریح، فرهنگ و مذهب» با رقم 84 همت، تنها 1.5 درصد از کل بودجه را شامل می‌شود؛ این یعنی فرهنگ در مقیاس اقتصاد کلان ایران، کوچک‌ترین سهم را در میان سرفصل‌های اصلی دارد.

کاهش سهم فرهنگ از بودجه سال آینده در حالی رقم می‌خورد که کشورهای منطقه و به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس برنامه‌ریزی منسجمی برای کاهش وابستگی به نفت از طریق توسعه فرهنگ در دستور کار دارند. نگاهی به برنامه چشم‌انداز برخی از این کشورها و فعالیت‌ها و اقدامات آنها در این زمینه، نشان می‌دهد که حرکت در این مسیر ضمن کسب اعتبار و وجهه بین‌المللی، با هدف جذب سرمایه‌گذار خارجی و داخلی، اشتغال‌زایی و توسعه صنایع خلاق صورت می‌گیرد. به عنوان نمونه، تخمین زده می‌شود که سهم امور فرهنگی و صنایع خلاق در سال 2024، در عربستان 17 میلیارد دلار، در امارات متحده 7 میلیارد دلار و در ترکیه 6 میلیارد دلار باشد. 

مقایسه میزان تخصیص بودجه نشان می‌دهد کشورهای دارای چشم‌انداز چه در منطقه‌ و چه در جهان، هزینه‌کرد در رسانه و سرگرمی را نه به عنوان مخارج بی‌بهره فرهنگی، بلکه به عنوان سرمایه‌گذاری در صیانت از مرزهای شناختی و هویتی تعریف و تلاش کرده‌اند در این سال‌ها با حرکتی منطقی در این زمینه، به هاب منطقه تبدیل شوند. نمونه‌ای از آن، فعالیت کشورهای حاشیه خلیج فارس در حوزه کتاب و برگزاری نمایشگاه‌های متعدد است. در حالی که برخی از این کشورها فعلاً ظرفیت چندانی برای تولید محتوا ندارند، تلاش دارند با برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی هم بحث کمبود محتوا را کاهش دهند و هم پایگاهی برای ناشران و نویسندگان از سراسر جهان باشند. موفقیت نمایشگاه کتاب شارجه در آبان‌ماه امسال در راستای این دست اقدامات است که تنها در دو روز، بیش از سه هزار جلسه تبادل رایت برگزار شد. و یا نمایشگاه کتاب ریاض که امسال با حضور دو هزار ناشر از 25 کشور برپا شد. همچنین اقدام سفارت قطر به منظور برگزاری نمایشگاهی با حضور 100 ناشر در برلین به منظور گسترش ترجمه آثار اروپایی و عربی را می‌توان از جمله این اقدامات در حوزه نشر تعریف کرد. 

این نوع نگاه در دیگر حوزه‌های صنایع خلاق مانند سینما و بازی و حوزه گردشگری نیز دیده می‌شود؛ به طوری که عربستان تلاش دارد سهم صنایع خلاق از درآمد را تا سال 2030 به بیش از 23 میلیارد دلار برساند و سهم آن را در تولید ناخالص داخلی به 3 درصد افزایش دهد. 

چشم‌انداز برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس تا سال 2030 نشان می‌دهد که آنها نقش صنایع خلاق را برای توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی جدی دیده و تلاش دارند قدرت نرم خود در منطقه را افزایش دهند. این مسیر، فرصتی برای ایران نیز هست. 

ایران در بسیاری از حوزه‌های صنایع فرهنگی مانند کتاب، فیلم، اسباب‌بازی، انیمیشن، نوشت‌افزار و ... علاوه بر داشتن سابقه فرهنگی خوب، از نیروی متخصص و خلاق و موفقیت‌های بین‌المللی نیز بهره‌مند است که می‌تواند با توجه به نیاز و چشم‌انداز کشورهای همسایه در جهت توسعه و صادرات محصولات خود بهره برده و بخشی از بازار این مخاطبان جدید را تامین کند. مانند کاری که مصر با پخش چهار فیلم خود در سینماهای عربستان کرد و به رقم 30.11 میلیون دلار دست یافت.(فروش سینمای ایران در سال 1403، 29.34 میلیون دلار تخمین زده می‌شود.) و یا کاری که ترکیه با صادرات سریال‌های خود به نقاط مختلف جهان و منطقه انجام می‌دهد؛ به‌طوری که میزان صادرات سریال‌هاب این کشور در سال 2022، به رقم 600 میلیون دلار رسیده است.

مقایسه این موارد نشان می‌دهد که ظرفیت اقتصادی انواع حلقه‌های صنایع خلاق ایران به دلیل تمرکز صرف بر بازار داخلی، با وجود ظرفیت خوب منطقه برای پذیرش این محصولات، پایین مانده است. این تحولات گویای یک ضرورت راهبردی است: صنایع فرهنگی ایران برای رشد، افزایش بازده اقتصادی و کیفی‌تر شدن محصولات چاره‌ای جز بهره‌مندی از این فضا را ندارند؛ امری که نه در نگاه کلان مدیران برای تخصیص بودجه دیده می‌شود و نه برای برنامه‌ریزی منسجم و کاربردی برای حرکت در این مسیر.

انتهای پیام/