Tesnim Haber Ajansı- Amerikalı “Chevron” şirketinin Avrasya bölümünün başkan yardımcısı Dylan Morgan, Hazar Denizi’nin su seviyesinde yaşanan sürekli düşüşün mevcut taşımacılık lojistiğini zorladığını ve bölge ülkelerini Trans-Hazar güzergâhında petrol ve gaz taşımacılığı için yeni ve “yeşil” yaklaşımlar aramaya zorladığını belirtti.

Morgan, hidrokarbon taşımacılığında Hazar’ın su seviyesindeki düşüşten kaynaklanan sorunun, boru hatlarına dayalı ortak altyapı oluşturularak çözülebileceğini öne sürdü. 
Amerikan Çözümü: Gemileri Devre Dışı Bırakmak ve Dip Taramasına Bağımlılığı Bitirmek Chevron temsilcisi, Hazar’daki su seviyesinin azalmasına bağlı sorunların, ortak taşımacılık altyapılarının uyumlu şekilde bütünleştirilmesiyle çözülebileceği görüşünde. Böylece yük taşıma verimliliğinin artırılacağı, gemi ve liman hizmetlerinin lojistik maliyetlerinin düşürüleceği ve pahalı dip tarama işlemlerine bağımlılığın azaltılacağı ifade ediliyor.
Morgan, Azerbaycan’ın başkentinde petrol ve gaz sektörünün temsilcilerini bir araya getiren Hazar SPE 2025 teknik konferansı sırasında şu vurguyu yaptı: “Petrol ve gazın taşınmasında en güvenli yöntem hâlâ boru hatlarıdır ve eğer sürdürülebilir ve sorumlu bir yaklaşımdan söz ediyorsak, boru hatlarının kullanımına yönelik çaba göstermemiz gerekir.” 
Bakü Neden Trans-Hazar Boru Hattına Karşı Çıkıyor? 
Buna karşın, ekonomist ve enerji uzmanı Reşen İbrahimov, gazetecilere verdiği demeçte Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan’ın Trans-Hazar boru hattı projelerini şu aşamada neden ciddi şekilde değerlendirmediklerine ilişkin teknik ve ekonomik gerekçeleri açıkladı. 
Hazar Tabanı; Boru Hattı İnşasına Teknik Engel 
Uzman, “Dylan Morgan’ın teklifi, Hazar Denizi’nin tabanının kendine özgü özellikleri nedeniyle zor uygulanabilir. Ayrıntılı analiz, deniz tabanının boru döşemeye son derece elverişsiz olduğunu gösteriyor. Hazar’ın kuzeyinde ve orta kesimlerinde derinlik çok fazladır; kıyılara yaklaşıldığında sığlaşır. Derinlikte ani değişim vardır ve deniz tabanı bir kaseyi andırır. Böyle bir yapıda örneğin Kazakistan’dan Azerbaycan’a bir petrol boru hattı nasıl uzatılabilir, bunu hayal etmek bile zordur.” diye sözlerine ekledi.
İbrahimov, “Hazar’daki su azalması ve bunun yük taşımacılığı üzerindeki olumsuz etkisi tamamen gerçektir; ancak deniz boru hattının fiziksel yapısı Hazar koşullarında son derece karmaşıktır. Bu nedenle bu tür fikirler hiçbir zaman ciddi şekilde tartışılmamıştır; yoksa daha önce Hazar’ın su seviyesi hiç sorun oluşturmamış değildi.” diye sözlerine ekledi. 
Türkmen Gazı; Finansman Sorunu Ve Dolu Kapasite Meselesi 
Türkmenistan’dan Azerbaycan’a gaz boru hattı inşası konusunda ise ekonomist şu açıklamayı yaptı: “Bu proje daha gerçekçi, ancak çözülmemiş soruları var. Birinci soru: Bu boru hattının finansmanını kim üstlenecek? İkinci soru ise, Azerbaycan’ın ‘Güney Gaz Koridoru’ üzerinden Avrupa’ya aktif gaz ihracatına başlamasından sonra ortaya çıktı: Varsayımsal Trans-Hazar gazı nereye gönderilecek?”
Devamında şöyle konuştu: “Azerbaycan’dan Gürcistan ve Türkiye üzerinden Avrupa Birliği’ne uzanan tüm altyapı, TANAP, TAP ve ayrıca Bakü-Tiflis-Erzurum boru hattı, tamamen Azerbaycan gazı ile doludur ve mevcut kapasitelerde Türkmenistan gazının pompalamasına yer yoktur. Bu nedenle Türkmen gazının Avrupa’ya ihracı için ek altyapı kurulmalıdır ve yine ilk soruya dönüyoruz: İlave boru hatlarının inşaat maliyetini kim karşılayacak?” 
Azerbaycan’ın Hafif Petrolünün Kazakistan’ın Kükürtlü Petrolü İle Karışması Sorunu
Enerji uzmanı başka bir soruna da dikkat çekti: “Bir yandan, su seviyesinin düşmesi nedeniyle limanlara giriş sınırlı hale geldiğinden ve tankerler tam kapasite yükleme yapamadığından, Kazakistan’dan Azerbaycan’a tankerle petrol ithalatı zorlaşıyor. Diğer yandan, Kazakistan BTC (Bakü-Tiflis-Ceyhan) boru hattından petrol sevkiyatını artırma planından söz ettiğinde şu soru ortaya çıkıyor: Kazakistan’ın kükürtlü petrolü ile Azerbaycan’ın hafif ve kaliteli ‘Azeri Light’ petrolünün karışması sonucu oluşan kalite farkını kim karşılayacak? Bu iki petrol türünün karışması, Azerbaycan’ın ihraç ettiği petrolün kalitesini düşürmektedir.” 
Bakü’nün Alternatif Önerisi: “Bakü–Supsa” Boru Hattının Kullanılması 
İbrahimov sözlerini şöyle tamamladı: “Bu nedenle Azerbaycan şu anda hiçbir Trans-Hazar boru hattı projesini değerlendirmiyor; çünkü mevcut koşullarda sadece olumsuz yönleri var (Türkmen gazının devreye girmesiyle Avrupa’da gaz fiyatlarının düşmesi dahil). Kazakistan petrolü için tek çözüm, kalite farkı sorununu çözecek şekilde tanker sayısının artırılmasıdır. Ayrıca Azerbaycan şimdi Kazakistan’a, kapasitesi 7 milyon ton olan ve şu anda boş durumda bulunan ‘Bakü–Supsa’ boru hattı üzerinden (Karadeniz yönüne) petrolünü pompalamasını teklif ediyor. Bu teklif Kazakistan’ın talebini karşılıyor; ancak Astana henüz Bakü’nün bu girişimine onay vermiş değil ve görüşmeler devam ediyor.”