میراث کهن شرق، قربانی بازی جدید غرب/ سرباز آمریکایی در موزه؛ اثر اشلی گیلبرتسون
خبرگزاری تسنیم: مدیر موزه بریتانیا می‌گوید: «غارت و تخریب میراث فرهنگی و اشیای عتیقه عراق در جریان سقوط شهر بغداد، بزرگ‌ترین فاجعه‌ای است که از زمان جنگ دوم جهانی تاکنون در زمینه میراث ملی یک کشور رخ داده است».
برای مطالعه تاریخ فرهنگی جهان به هر کتاب تاریخی که رجوع کنید ناگزیرید به‌طور مفصل بین‌النهرین را بخوانید؛ همان «گهواره تمدن». سرزمینی بین دو رود حاصلخیز دجله و فرات که در طول تاریخ هزاران ساله بشری میزبان قوم‌های مختلفی بوده است. قدمت برخی از آثار تمدنی این منطقه به بیش از 8000 هزار سال پیش بازمی‌گردد، اما اکنون چیز زیادی از آن باقی نمانده است.
در اجلاس سال 2005 یونسکو «عبدالعزیز حمید»، رئیس هیئت آثار باستانی عراق به‌دلیل آسیب دیدن آثار باستانی این کشور، خواستار پرداخت غرامت از سوی نیروهای ائتلاف به‌رهبری آمریکا شد. او گفت: «میراث فرهنگی عراق فقط متعلق به مردم این کشور نیست بلکه به تمام جهان تعلق دارد. از آغاز جنگ عراق در سال 2003، عدم توجه به نگهداری آثار باستانی در عراق نگرانی جهان را در این خصوص در پی داشته اما تاکنون نه‌تنها غرامتی به دولت عراق پرداخت نشده بلکه هرروز آثار باستانی عراق در مرز یکی از کشورهای همسایه معامله می‌شود». به‌گفته عبدالعزیز حمید تاکنون کشورهای اردن، سوریه و کویت صدها اثر باستانی، فرش و نقاشی را که پس از آغاز جنگ عراق از موزه‌ها و محوطه‌های باستانی آن کشور سرقت و از مرز عبور داده شده ضبط کرده‌اند. بسیاری از آثار تاریخی در جریان حمله نظامی آمریکا به عراق ویران شده و یا از موزه‌ها دزدیده شده است. «نیل مک گرگور» مدیر موزه بریتانیا در جلسه‌ای که با حضور کارشناسان سراسر جهان برای بررسی چگونگی ترمیم آثار باستانی و میراث فرهنگی کشور عراق تشکیل شده بود، گفت: «غارت و تخریب میراث فرهنگی و اشیای عتیقه عراق در جریان سقوط شهر بغداد بزرگ‌ترین فاجعه‌ای است که از زمان جنگ دوم جهانی تاکنون در زمینه میراث ملی یک کشور رخ داده است».
در جریان جنگ عراق در کنار وقایع نظامی و کشتار وسیع مردم، تصرف سرزمین‌ها، انفجارها و... در این کشور، تنها 1 موضوع فرهنگی توانست رسانه‌ای شود؛ آن هم تخریب و غارت موزه ملی بغداد، پس از سقوط این شهر بود. سرقت آثار تاریخی گرانبها و نسخه‌های خطی در جریان یک جنگ تا حدی عادی است، اما سرقت موزه ملی بغداد که یکی از پنج مرکز مهم نگهداری آثار تاریخی جهان محسوب می‌شد، قدری غیرعادی بود. ابتدا تصور می‌شد که حدود 170 هزار قطعه از آثار باستانی موجود در این موزه به سرقت رفته، اما به‌مرور معلوم شد که بسیاری از خزانه‌های اصلی موزه از قبل با دقت بسته‌بندی و به مکانی امن منتقل شده است. بر اساس فهرستی که باستان‌شناسان آمریکایی تدوین کرده‌اند، گنجینه‌های ارزشمندی شامل آثاری به‌قدمت 5 هزار و 500 سال از تمدن بین‌النهرین، تمدن‌های بابل و آشور و خلفای عباسی وجود داشت. از جمله اشیای باارزش این موزه می‌توان به یک گلدان سامری با قدمت 5 هزار سال، «شیر نیمرود»، اثر حکاکی‌شده بر عاج فیل متعلق به 850 پیش از میلاد مسیح اشاره کرد. پل زیمنسکی، استاد باستان‌شناسی خاور نزدیک در دانشگاه بوستون درباره غارت موزه بغداد می‌گوید: «وحشیانه رفتار کرده‌ایم. ما نظم و قانون را درهم شکستیم. تماشا کردیم که چگونه اوباش میراث فرهنگی را به غارت می‌برند».
طبق آخرین آمار اعلام‌شده بیش از 15 هزار قطعه عتیقه از موزه ملی بغداد به غارت رفته که بسیاری از آنها به خارج از عراق قاچاق و برای فروش عرضه شد. برخی از مجموعه‌داران خصوصی در خاورمیانه و اروپا خود اذعان کرده‌اند که اشیائی با حروف IM (شماره اموال موزه بغداد) در اختیار دارند، اما مدعی‌اند که برای آنها پول پرداخت کرده‌اند. علاوه بر این تراژدی هولناک فرهنگی که در موزه ملی بغداد روی داد، در جریان جنگ آمریکا در عراق همچنین کلیه محتویات کتابخانه ملی و آرشیوهای موجود در بغداد در آتش سوخت و ساختمان آن از درون نابود شد.
تصویر زیر یکی از شاهکارهای عکاسی جنگ است. این عکس در موزه ملی بغداد توسط «اشلی گیلبرتسون» (Ashley Gilbertson) عکاس استرالیایی گرفته شده است. اشلی در زمان حمله نظامی آمریکا به عراق 35 سال داشت و توانست این جنگ را از قاب دوربینش روایت کند. عکس‌های او از جنگ آمریکا در عراق تحسین منتقدان را برانگیخت و او را صاحب چند جایزه ارزنده‌ای کرد. او از اعضای آژانس عکس «سون» است و در حال حاضر در نیویورک با همسر و یگانه فرزندش زندگی می‌کند.
اشلی گیلبرتسون
اشلی گیلبرتسون برای عکس‌هایی که در سال 2004 از فلوجه عراق گرفته، مدال معتبر طلایی «رابرت کاپا» را دریافت کرد. او پس از جنگ آمریکا در عراق گزارشی از این جنگ را همراه با عکس‌هایش در کتاب «Whiskey Tango Foxtrot» انتشار داد که در سال 2007 به یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های سایت آمازون تبدیل شد. او در حال حاضر مشغول تهیه و انتشار کتاب دیگری درباره جنگ آمریکا در عراق است، اگرچه پس از تولد تنها فرزندش تصمیم گرفت عکاسی جنگ را کنار بگذارد و دیگر عکس جنگ نگیرد.
عکس گیلبرتسون از سرباز آمریکایی در موزه ملی بغداد، که از فتح پایتخت گهواره تمدن جهان و تصرف یکی از مهمترین گنجینه‌های تاریخ فرهنگ در دنیا سرمست است، امروز می‌تواند نمادی از جنگ با فرهنگ و میراث آن قلمداد شود. می‌تواند نمادی از تسلط نظامی فرهنگ نوپای غرب بر فرهنگ چند هزارساله شرق باشد. همچنین می‌تواند نمایانگر تاریخی باشد که از انسان اصیل بین‌النهرین به‌عنوان نخستین انسان صاحب خط و فن، تا انسان تکنیک‌زده و بی‌خانمان غرب جدید سیر کرده است. تاریخی که محصولش شوره‌زاری است که در آن آدمی تنها می‌تواند به‌خاطر پیروزی‌اش در جنگ با دیگری و تصرف فرهنگ دیگری بخندد.
انتهای پیام/*
