"چوگان" و "تار" به نام ایران می‌ماند
خبرگزاری تسنیم: شیوه‌ای که می‌توان در پیش گرفت، این است که آثاری را که مدنظرمان است با استفاده از سهمیه سالیانه‌مان ثبت کنیم و دیگر موارد را در قالب پرونده مشترک با دیگر کشورها به ثبت برسانیم و از سهمیه ایشان بهره ببریم.
به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم، آذربایجان پس از ثبت جنجالی تار به نام خود چوگان که ورزشی تماماً ایرانی است را به نام خود ثبت کرد؛ خبری که پس لرزهایش هنوز قابل احساس است و همچنان با نقدهایی همراه می‌شود اما با فروکش کردن فضای انتقادی نسبت به این ماجرا که بخشی از آنها چندان دقیق نبود و صرفاً از احساس نگرانی نسبت به سرقت میراث فرهنگی نشات می گرفت، متخصصان حاضر در هشتمین اجلاس سالیانه یونسکو که به میزبانی آذربایجان برگزار می‌شد، اطلاعات کاملاً متفاوتی درباره آنچه در این رویداد رخ داده، بیان می کنند.
یدالله پرمون رئیس مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی تحت نظارت یونسکو که یکی از اعضای ارشد هیات ایرانی حاضر در اجلاس یونسکو بود، درباره آنچه در آذربایجان رخ داد، در گفت و گو با ما ابتدا به ماموریتی که برای هیات ایرانی در نظر گرفته شده بود، اشاره کرد و در این باره گفت: در اجلاس آذربایجان چهار ماموریت داشتیم. نخست پیگیری مسئله چوگان با توجه به دغدغه هایی بود که در داخل کشور در این باره مطرح شده بود. موضوع دوم پیگیری طب سنتی ایرانی بود، مسئله سوم اجلاس دوم مراکز یونسکو در سطح جهان بود که برگزارکننده اش مرکز ما بود و در ماموریت چهارم نیز رایزنی درباره میراث فرهنکی ناملموس بود.
عضو هیات ایرانی اعزامی به اجلاس جهانی یونسکو در این باره تاکید کرد: در همان ابتدای ورود رایزنی های ما با خانم سیسیل دوول مسئول دبیرخانه یونسکو در حوزه میراث فرهنگی ناملموس و و آقای فرانک پروشان معاون این دبیرخانه و همچنین برخی از معاونشان آغاز شد و در این نشست که هیات ایران نیز متقابلاً حضور داشت، درباره دغدغه های ایران و راه های برون رفت از چالش‌ها گفت و گو کردیم و طرقی نیز در این زمینه پیش کشیده شد.
وی تاکید کرد: حجم فعالیت های صورت پذیرفته توسط هیات ایرانی بسیار وسیع بود و متاسفانه تنها بخش کوچکی از آن که مربوط به چوگان بود، به صورت ناقص انعکاس پیدا کرد که بنده تمرکزم را بر توضیح مفصل‌تر بر آن می‌گذارم. (بازشناسی شیوه ثبت میراث ناملموس به نشست دیگری محول شد) آنچه مسلم است، عنوان ثبت شده برای پرونده ی چوگان آذربایجان، «چوغان، یک بازی سنتی با اسب قرباغ» بود که ما در بررسی دریافتیم، پیشنهاد آذربایجان دو اشکال عمده دارد.
پرمون این اشکالات را چنین تشریح کرد: اشکال نخست عنوان پرونده «چوغان» آذربایجان بود که طوری انتخاب شده بود که اصلاً می توانست این گونه تعبیر شود که چوگان از ابتدا برای منطقه قرباغ آذربایجان است. اشکال دوم فیلم ده دقیقه‌ای بود که می بایست همراه پرونده باشد و در گفتار ترکی فیلم که با زیرنویس انگلیسی همخوانی نداشت، از اصطلاحات مجعولی که تمامیت ارضی ایران را به چالش کشیده بود و البته فدراسیون چوگان کشورمان نیز اعتراضاتی درباره قدمت و ریشه ایرانی این بازی داشت که طبیعتاً کشوری با این عمر کم نمی تواند ادعای چنین بازی پرسابقه ای را داشته باشد که البته به هرحال این مباحث نظیر قدمت در چهارچوب های کنونی یونکسو برای ثبت مطرح نیست.
وی ادامه داد: در روز نخست اجلاس نامه اعتراض ایران برای دبیرکل یونسکو پیرامون ثبت چوگان نیز ارائه شد و اعتراض کشور ما منتشر و میان اعضای یونسکو توزیع شد تا اعضاء ذهنیت لازم را نسبت به مسئله بیابند. از همان صبح روز نخست رایزنی های دیگری نیز صورت پذیرفت که شخصاً حدود ده دیدار داشتم و از آن جمله، مذاکره با هیات آذربایجان بود. ظهر همان روز آقای ابوالفضل قارایف وزیر فرهنگ آذربایجان، آنار کریم اف سرپرست نمایندگی آذربایجان در یونسکو و همچنین معاون وزیر فرهنگ آذربایجان از سوی آذربایجان و از سوی ایران، بنده، آقای مجیدی سفیر ایران در یونسکو، آقای صدرخواه نماینده سفیر ایران در آذربایجان و آقای مرتضی رضوانفر معاون پژوهشی سازمان میراث فرهنگ حضور داشتند.
پرمون درباره آنچه در این نشست گذشت گفت: در جریان این جلسه مواضع و دغدغه های ایران پیرامون پرونده چوگان مطرح شد و سپس آقای قارایف به ما اطمینان داد که منظور آذربایجان ثبت چوگان به عنوان رشته ای که خاستگاه اصلی اش آذربایجان بوده و تنها متعلق به آذربایجان، نیست و تنها از حق کنوانسیون 2003 برای ثبت عنصری فرهنگی که در کشور آذربایجان استفاده می‌شود، استفاده شده است. بنده هم به آقای قارایف گفتم که من نه از دیدگاه سیاسی که به عنوان متخصص که مدرس میراث ناملموس هستم، باید یادآور شوم که عنوان این طرح ابهام دارد و مخالف دستورالعمل یونسکو است که براساس آن می بایست عنوان پیشنهاد کشورها برای ثبت شفاف باشد.
وی افزود: مثلاً درباره هنر «کوتیا» که عنوانی مبهم است، در ادامه همین نام نوشته شده: «کوتیا؛ تئاتر سنتی سانسکریت هندوستانی». ایشان توضیحات من را پذیرفت و دیگر مباحث درباره فیلم نیز مطرح شد که آنها نیز مورد توافق قرار گرفت. در نهایت قرار شد توافقنامه در این باره تنظیم و بلافاصله پیش از بررسی پرونده «چوگان» در اجلاس یونسکو، ثبت برسد. بر مبنای مفاد توافقی که آماده شد و عصر همان روز در حضور رئیس دبیرخانه میراث ناملموس صورت پذیرفت، سه بند در نظر گرفته شد. در بند نخست عبارت «در جمهوری آذربایجان» به چوگان اضافه شد و «چوغان یک بازی سنتی با اسب قرباغ در جمهوری آذربایجان» ثبت شد. در بند دوم آمد که ویدئو نیز در بخش هایی که خلاف مصالح ملی است، اصلاح شود و بند سوم چنین بود که پرونده «چوگان» باز بماند تا بتواند تبدیل به یک پرونده چند ملیتی شود.
وی به اجلاس عمومی یونسکو نیز اشاره کرد و گفت: پس از این توافق و در زمان طرح پرونده «چوگان» به واسطه آنکه پرونده توسط آذربایجان مطرح شده بود، رئیس آذربایجانی جلسه موقتاً تغییر کرد و ریاست اجلاس به برزیل سپرده شد. سپس مکاتبات آقای نجفی پیرامون چوگان در اجلاس قرائت شد و جوابیه آذربایجان نیز خوانده شد و در اخر رئیس برزیلی اجلاس گفت که ایران و آذربایجان توافق کردند و متن توافق نامه سه بندی قرائت شد و روی صحنه نمایش داده شد و بنابراین چون همه موافق بودند، دیگر لزومی به مخالفت نبود. از طرفی دیگر پرونده به عنوان میراث در خطر مطرح شده بود که یا باید ثبت می شد یا رد می شد و حالت مرجوعی نداشت و ما نیز به واسطه همکاری آذربایجان، رای منفی ندادیم.
رییس پژوهشکده مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی در پاسخ به اینکه چگونه ممکن است یک میراث ناملموس متعلق به ایران به نام چند کشور ثبت شود، خاطرنشان کرد: دستورالعمل‌هایی که برای ثبت میراث مادی صادق است، با دستورالعمل هایی که برای ثبت میراث ناملموس تنظیم شده تفاوت اساسی دارد. در ثبت میراث مادی، به واسطه آنکه مربوط به یک مکان یا شی خاص است، رقابت معمول و مرسوم است اما درباره میراث ناملموس، رقابت چندان معنایی ندارد و ثبت انحصاری نمی شود. در واقع اگر کشوری اثری را ثبت کند، دیگر کشورها نیز همان میراث ناملموس را با شرایطی می توانند ثبت کنند. علت مشخص نیز آن است که میراث ناملموس سیار است و ممکن است یک جا شکل بگیرد و به دلایلی همچون مهاجرت یا تقسیم کشورها، حرکت کند.
پرمون ادامه داد: این ثبت ها مثل پازل می ماند و در آخر مشخص می شود که دامنه نفوذ یک میراث ناملموس در سطح جهان تا کجاست. با این اوصاف همان تاری که آذربایجان ثبت کرده را ایران نیز می تواند ثبت کند، چون در آذربایجانِ ایران نواخته می شود و اتفاقاً پرونده ایران می تواند پروپیمان تر نیز باشد، چون ما می توانیم در پرونده مان علاوه بر ثبت تارِ آذری، تارِ ایرانی را نیز بگنجانیم. نکته جالب اینکه همین تار را کشور دیگری که در آن تار نواخته شده نیز می تواند ثبت کند و در واقع هیچ محدودیتی در این باره در نظر گرفته نشده و مطابق با قوانین یونسکو سبقه تاریخی، زمینه ثبت را محدود به یک کشور نمی سازد.
وی متذکر شد: آنچه باید در نظر داشت، این نکته است که هر سال یک سهمیه برای هر کشور تعلیق می گیرد و با این حساب اگر قرار باشد از هم اکنون برخی از میراث معنوی را در دستور ثبت بگذاریم، سال 2017 یا 2018 نوبت به آنها می شود. بر مبنای قوانین یونسکو هر طرحی تا پیش از یازدهم فروردین هر سال ارائه شود، وارد پروسه ای 18 ماهه برای ثبت می شود و در این زمینه می توان تدابیری اندیشید، مشروط به آنکه بتوانیم شورای سیاست گذاری ثبت مان را به سرعت در جریان بگذاریم و روند اداری در حداقل زمان ممکن در داخل کشور طی شود.
عضو هیات ایرانی اعزامی به اجلاس جهانی یونسکو درباره طرح پیشنهادی ایران برای عبور از این فضا گفت: اگر بخواهیم در پی ثبت تار و چوگان برویم که طبیعتاً با تعابیر فوق قابل اجرا است، ممکن است چنین برداشت شود که رفتار منفعلانه‌ای داشته ایم. شیوه ای که می توان در پیش گرفت این است که آثاری که مدنظرمان است را با استفاده از سهمیه سالیانه مان ثبت کنیم و سایر موارد را در قالب پرونده مشترک با دیگر کشورها به ثبت برسانیم و از سهمیه ایشان بهره ببریم. به عنوان مثال می توان تار را به عنوان میراث مشترک معنوی با استفاده از امتیاز افغانستان یا تاجیکستان با ایشان به ثبت رساند که هم مقصود ما حاصل آمده، هم همکاری های فرهنگی شکل گرفته است./منبع: تابناک/
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.
