به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، مقامات روسیه بعد از رایزنی با طرفهای درگیر در سوریه و همچنین بعد از هماهنگی با همپیمانان منطقهای دولت سوریه از میزبانی مسکو برای برگزاری گفتوگوهای سوری ــ سوری برای حل سیاسی درگیریهای جاری در این کشور خبر دادند.
در حالی که هنوز حدود یک ماه به زمان برگزاری این نشست در اواخر ژانویه سال جدید میلادی باقی مانده است اما از هم اکنون مخالفان این کشور با برگزاری نشستهایی در قاهره پایتخت مصر به هماهنگی مواضع خود دست زدهاند و این در حالی است که آنها پیش از این با اکراه از حل سیاسی درگیریها استقبال میکردند و در مذاکرات نیز سرسختی از خود نشان میدادند که همین مسئله باعث شکست مذاکرات و طرحهای قبلی برای مهار و توقف درگیریها و حل سیاسی بحران شد.
حال چند سؤال درباره چشمانداز دور جدید مذاکرات در مسکو و پیشزمینههای آن مطرح است، از جمله: چه عواملی موجب شده است که مخالفان در مقایسه با گذشته تمایل بیشتری برای حل سیاسی درگیریها از خود نشان دهند؟ دوم اینکه با توجه به تحولات صورت گرفته در عرصههای میدانی و سیاسی جنگ سوریه چه چشماندازی میتوان از دور جدید تحرکات انتظار داشت بهخصوص آنکه نشستهای مخالفان در مصر صورت میگیرد که بعد از براندازی دولت مرسی و اخوان المسلمین به همپیمان و متحد سیاسی عربستان تبدیل شده است؟
عوامل تمایل نسبی مخالفان به حل سیاسی درگیریها
یکی از این عوامل، شکست طرح براندازی دولت سوریه و پیشرویهای نظامی ارتش و نیروهای مردمی این کشور بوده که در عمل به زمینگیر شدن شبهنظامیان مخالف انجامیده است. بر این اساس میتوان گفت که بین شکست و تضعیف موقعیت نظامی مخالفان سوریه و تمایل گروههای سیاسی وابسته به آنها ارتباط معناداری وجود دارد و بر همین اساس زمانی که شبهنظامیان مسلح در موقعیت برتری نسبی قرار داشتند ائتلاف ملی مخالفان که خود را رهبر سیاسی این گروهها میداند در نشستهای ژنو 1 و 2 با طرح مطالبات حداکثری از جمله لزوم برکناری بشار اسد رئیس جمهوری سوریه مانع از موفقیت این نشستها شد اما اکنون با گذشت نزدیک به دو سال از طرح ژنو1 حمایت میکند و علت آن این است که این طرح محصول شرایط میدانی همان زمان بود که مخالفان مسلح در مقایسه با اکنون در وضعیت قویتری بودند، از این دید اگر بهفرض مخالفان مسلح در مقایسه با گذشته در وضعیت بهتر و قویتری میبودند هرگز زیر بار مذاکرات سیاسی آنهم با میانجیگری روسیه نمیرفتند که تاکنون دستکم دوبار از حق وتو در شورای امنیت استفاده کرد و در عین حال تا مرز رویارویی نظامی با ائتلاف موسوم به دوستان سوریه پیش رفت.
از دیگر عواملی که به نظر میرسد در ابراز تمایل مخالفان سوریه برای حل سیاسی درگیریها مؤثر بوده این است که ظهور تهدیدهای جدید بهخصوص از ناحیه داعش و دیگر گروههای تکفیری اغلب اعضای ائتلاف موسوم به دوستان سوریه (همان ائتلاف برانداز) را در وضعیتی قرار داد که به ایجاد تغییراتی در اولویتهای امنیتی خود دست بزنند و بهناچار مقابله با خطر داعش را بر مقابله با دولت سوریه (حداقل بهطور مقطعی) ترجیح بدهند و آن را در اولویت قرار دهند. البته نباید از این واقعیت غافل شد که هنوز برخی از اعضای ائتلاف از هم گسیخته دوستان سوریه باز کسانی مثل رژیم صهیونیستی و ترکیه هستند که همچنان براندازی دولت سوریه را در اولویتهای سیاستهای خود دارند و هر دو در پی فرصتی برای ایجاد مناطق حائل مورد نظر خود در داخل خاک سوریه هستند.
میزبانی مصر برای هماهنگی مخالفان سوریه : تهدید یا فرصت؟
با توجه به اینکه مصر میزبان اتحادیه عرب است از همان ابتدای بحران سوریه درگیر این بحران بوده و بارها نیز میزبان نشست مخالفان بوده است. اما تفاوتی که در این نقش میزبانی روی داده تغییر جایگاه دولت مصر است، بهعبارت دیگر در زمانی که دولت مرسی و اخوان المسلمین در قاهره بر سر کار بود و حاکمیت را در این کشور بهعهده داشت، گرایش دولت مصر بهسمت مخالفان و بهخصوص جناح اسلام گراها بود که در عمل بهسمت تکفیریها کشیده شدهاند.
اما بعد از اینکه جای دولت مرسی با دولت السیسی عوض شده رویکرد دولت مصر بهسمت دولت سوریه و جناح مخالفان لائیک تغییر یافته است .از این دید شاید بتوان گفت خطر میزبانی و میدانداری مصر برای مخالفان دولت سوریه در مقایسه با گذشته تا حدودی کمتر شده است. خطری که از این بابت همچنان به قوت خود باقی است از جانب عربستان است که با توجه به نقش تعیین کننده خود در سرنگونی دولت مرسی و جنبش اخوان المسلمین بر جهتدهی به سیاستهای منطقهای دولت السیسی (حداقل در شرایط کنونی) نقش تعیین کننده دارد.
البته با توجه به خطرات جدی که عربستان از جانب اعلام خلافت داعش در مناطق تحت تصرف خود در عراق و سوریه احساس میکند، منافع و امنیت عربستان نیز در قطع حمایت از مخالفان دولت سوریه و ترمیم روابط خود با دمشق نهفته است اما دولت ریاض بهجای ترمیم روابط خود با دولت مرکزی سوریه تقویت و تسلیح مخالفان بهاصطلاح میانهرو (لائیکها و غیر اسلامیها) را در دستور کار خود قرار داده و با همکاری آمریکا این هدف را پیگیری میکند.
بر این اساس در جمعبندی نهایی میتوان گفت که از یک جهت میزبانی مصر برای مخالفان سوریه بهدلیل اینکه تغییر اساسی در سیاستهای دولت مصر علیه دولت سوریه روی داده است میتواند دستکم مثبتتر از گذشته باشد اما از جهت دیگر با توجه به اینکه مصر بهخلاف جایگاه سنتی آن (که بهعنوان یک قدرت منطقهای و تا حدودی مستقل تلقی میشد) اکنون بهاقتضای شرایط پدیدآمده در مشت عربستان قرار گرفته لذا نمیتواند نقشی جدا از این کشور ایفا کند و این در حالی است که خود دولت ریاض نیز در خصوص سوریه در وضعیت آچمز قرار گرفته است.
نــــــــــــــتــــــــــــیجه گـــــــــــــیری
از آنچه گفته شد مشخص میشود که شرایط میدانی در سوریه در مقایسه با نشستهای قبلی ژنو1و2 کاملاً بهنفع دولت سوریه رقم خورده است و در این عرصه مخالفان حرفی برای گفتن در اختیار ندارند اما در عرصه سیاسی با آشتی قطر و عربستان و گسترش آن به مصر تا حدودی از آشفتگی مخالفان عرب دولت سوریه کاسته شده که این میتواند بر کاهش آشفتگی و اختلافات داخلی مخالفان نیز تا حدودی مؤثر باشد چرا که بخشی از اختلافات و شکافهای داخلی مخالفان از اختلافات و شکافها میان حامیان آنها نشئت میگرفت.
این نشان میدهد که مخالفان دولت سوریه با از دست دادن برتری میدانی خود مجبور به حل اختلافات داخلی خود شدهاند تا شاید بتوانند خلأهای میدانی را از طریق تقویت همکاریهای سیاسی خود جبران کنند ضمن اینکه عربستان برای اولین بار به سلاح نفتی نیز علیه حامیان دولت سوریه متوسل شده است و برای کسب نتیجه از آن لحظه شماری میکند.
در مجموع میتوان گفت هرچند عوامل و موانعی که نشستهای قبلی ژنو1 و2 را درباره حل سیاسی درگیریهای سوریه به شکست کشانید تماماً برطرف نشده است و برخی از این موانع همچنان به قوت خود باقی است اما در مجموع شرایط برای حل سیاسی بحران در مقایسه با گذشته تا حدودی مساعدتر شده است که این چشمانداز مذاکرات مسکو را تا حدودی روشنتر کرده است.
انتهای پیام/ر*