به گزارش خبرگزاری تسنیم، تحولات دو سال اخیر و منازعات شکل گرفته در منطقه قفقاز موجب بازگشت سرزمینهای مورد ادعای جمهوری آذربایجان از ارمنستان شد اما به نظر میرسد با عملیات اخیر جمهوری آذربایجان در شهریور 1401 در استان سیونیک، دارای اهداف جدید و به تبع آن تحولات ژئوپولیتیکی جدیدی باشد.
جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک بازیگر فعال منطقهای از یک سو و تأثیرپذیر از هرگونه تغییرات و تحولات جدید این منطقه، رویکردها و سیاست خاص خود که مبانی آن بر گرفته از موضع مقام معظم رهبری در مورد عدم تغییر مرزهای شمال غربی کشور با منطقه قفقاز است، را دنبال میکند.
رویکرد و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات قفقاز با نقد و واکنش مختلفی در محافل مختلف مردمی، رسانهای و نخبگانی روبهرو بوده است. در این راستا در یک نظرسنجی که از میان 384 نفر از میان نخبگان دانشگاهی (دانشگاههای تهران، علامه طباطبایی، تبریز، گیلان، شیراز، رازی کرمانشاه)، پژوهشگران و تحلیگران سیاست خارجی آگاه به مسائل قفقاز انجام گرفته است نتایج زیر به دست آمده است.
تحرکات بازیگران منطقهای عنصر کلیدی تحولات
52 درصد از پاسخدهندگان، در پاسخ به تشدید دور جدید تنش در منطقه قفقاز، تحرکات بازیگران فعال منطقهای را دلیل تشدیدکننده دور جدید تنش بیان کردهاند. 31 درصد نیز درگیری روسیه در پرونده اوکراین را موجب کاهش نقش توازن بخش این کشور و در نتیجه تشدید منازعه در قفقاز عنوان کرده اند. مابقی پاسخدهندگان عدم پایبندی یکی از طرفین یا هر دو طرف به توافقات و همینطور مداخله قدرتهای بزرگ را دلیل تشدید تنشها در دور جدید دانسته اند.
ترکیه و رژیم صهیونیستی بازیگر اصلی دور جدید تحولات
41 درصد از پاسخدهندگان سیر و روند تحولات جدید منطقه را در راستای منافع کشور ترکیه میدانند. 34 درصد نیز این تحولات را در راستای منافع کشور آذربایجان عنوان میکنند و مابقی نیز این روند را در راستای منافع سایر بازیگران میدانند. نکته قابل توجه دیگر این است که 57 درصد از پاسخدهندگان ترکیه را دارای بیشترین تأثیرگذاری بر سیاستهای دولت آذربایجان میدانند در حالی 24 درصد رژیم صهیونیستی را دارای بیشترین تأثیرگذاری بر سیاستهای دولت آذربایجان بیان کرده و مابقی پاسخدهندگان بازیگران دیگر را در این میان مطرح میکنند.
اولویت ایران در منطقه، اولویتهای ژئوپلیتیکی و تمدنی باشد
در پاسخ به پرسش از اولویت و جایگاه منطقه قفقاز در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، 43 درصد از پاسخدهندگان بر اولویت منافع ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی و 26درصد بر اهمیت فرهنگی و تمدنی این منطقه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تأکید کردهاند. این در حالیست که 18 درصد بر اقتصاد و تجارت و 13 درصد بر اهمیت از منظر سیاسی و امنیتی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تأکید داشتند.
ملاحظه امنیتی ایران تثبیت مرزهای ژئوپلیتیک منطقه است
53 درصد از پاسخدهندگان مخالفت با تغییر مرزها و ژئوپلیتیک منطقه قفقاز جنوبی را بخش مهمی از ملاحظات امنیتی و استراتژیک ایران در قبال تحولات جدید منطقه میدانند. 18 درصد از پاسخدهندگان ممانعت از حضور تهدیدمحور بازیگران فرامنطقهای دولتی، 15درصد تامین منافع ژئواکونومیک ایران و 14 درصد مخالفت با تحرکات قوممدارانه و تجزیهطلبانه را به عنوان بخش مهمی از ملاحظات امنیتی و استراتژیک ایران در قبال تحولات جدید بیان میکنند.
لزوم تغییر جهتگیری سیاست خارجی ایران به صورت فعالانه
نکته قابل توجه دیگر در این نظرسنجی تأکید 57 درصد از پاسخدهندگان به اولویت دیپلماسی سیاسی از سوی دستگاههای مرتبط با سیاست خارجی ایران است که در پاسخ به سؤال از نوع جهتگیری دستگاه دیپلماسی برای تامین ملاحظات استراتژیک در منطقه قفقاز بیان شده است. در حالی که 21 درصد بر دیپلماسی اقتصادی و 17 درصد بر دیپلماسی فرهنگی اشاره کردهاند.
از سویی دیگر43 درصد از پاسخدهندگان اقدامات جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات اخیر منطقه قفقاز در قالب سیاست بیطرفیِ منفعلانه صورتبندی کرده اند و این درحالی است که 31 درصد این اقدامات را در دیپلماسی چند جانبه صورتبندی میکنند. مابقی پاسخدهندگان نیز اقدامات جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات اخیر منطقه قفقاز را در قالب دیپلماسی پنهان و سیاست بی طرفی فعال صورت بندی میکنند.
39 درصد پاسخدهندگان در مورد تأثیر اقدامات تاکنون انجام گرفته دستگاه دیپلماسی کشور در روند تحولات منطقه قفقاز بیان میدارند که این امر موجب القای انفعال ایران در میان سایر بازیگران شده است. 36 درصد بر بیتأثیر بودن اقدامات دستگاه دیپلماسی کشور در روند تحولات منطقه قفقاز تاکید دارند. این در حالی است که 19 درصد نیز قائل به کمک جمهوری اسلامی ایران به مدیریت تنش هستند.
46 درصد از پاسخدهندگان ناکارآمدی نهادهای مؤثر در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را عامل وضعیت کنشگری کنونی کشور در این منطقه عنوان کردهاند. درحالی که 33 درصد، بر برتری رقبای منطقهای به عنوان عامل تشدید شرایط کنشگری به شیوه کنونی تاکید کردهاند. 11 درصد نقش تحریمها و 10 درصد نیر نگرانی از تنشهای قومی را دلیل شکل کنشگری کنونی کشور در منطقه قفقاز دانستهاند.
اقدامات امنیتی - نظامی بازدارنده توصیه نخبگان ایرانی
نکته مهم و قابل توجه این نظرسنجی، تأکید 43 درصد از پاسخدهندگان بر اقدامات امنیتی و نظامی بازدارنده جمهوری اسلامی ایران به عنوان اولویت اقدامات ایران برای مقابله با تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه قفقاز است. 28 درصد از پاسخدهندگان نیز بر همکاری سه جانبه جمهوری اسلامی ایران، روسیه و ارمنستان به عنوان اولویت اقدامات ایران برای مقابله با تغییرات ژئوپلیتیکی تأکید دارند. مابقی نیز همکاری نظامی با ارمنستان و همچنین دیپلماسی سیاسی با آذربایجان را به عنوان اولویت اقدامات ایران برای مقابله با تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه قفقاز عنوان کردهاند.
نظرسنجی فوق در مهرماه 1401از سوی مؤسسه مطالعات و تحقیقات بینالمللی ابرار معاصر تهران و در راستای اولویتهای پژوهشی و مطالعاتی خود در حوزه امنیت بینالملل و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران انجام گرفته است.
انتهای پیام/481/