به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، زبان و ادبیات فارسی سه قرن پیشتر، نواحی بزرگی را تحت سیطره خود داشت که در آن گویشوران از اقوام و نژادهای مختلف به آن تکلم میکردند، نامهها و فرامین اداری را با آن مینوشتند، زبان ملی و ادبی آنها محسوب میشد و حتی با وجود اینکه زبانی وارداتی بود، بر تکلم به آن فخر میفروختند.
زبان فارسی در دوره صفویه، پس از پشت سر گذاشتن فرازها و فرودهای متعدد در ادوار مختلف، توانست زبان رسمی دربار گورکانیان هند شود. زبانی که گمان میرفت که زبان بزرگی چون عربی آن را محدود به مرزهای کوچکتری از ایران خواهد کرد، توانست از میان طوفانهای سهمگین چون میل و اشتیاق سخنوران و سلاطین به زبان عربی، فخر بر عربیدانی در مقابل دانستن زبان نیاکان، حمله مغول و رواج زبان ترکی مغولی و پس از آن از بین رفتن مواریث ماندگار از این زبان که همگی از بلایای به جای مانده از تاخت و تازهای ترکان بود، توانست در دورهای مغتنم رشد یابد.
زمانی که مغولان خوان فرهنگ را با خانمان و جانهای ایرانیان به یغما میبردند، کمتر کسی گمان میکرد که مجالی دیگر برای فرهنگ و زبان ایرانی باقی بماند، اما دست روزگار تقدیری دیگرگونه برای این زبان رقم زده بود. زبانی که پیش از این در ایران آن زمان محدود بود، دو قرن بعد، یعنی به دست شعرا و ادبای عهد صفوی توانست در فرای مرزهای ایران، خانهای نوبنیاد برای خود بنیان نهد، خانهای با پشتوانهای که هماکنون میراثی ماندگار از ادبا و فضلای قرون دهم و یازدهم محسوب میشود، تولدی دوباره برای یک زبان با فرهنگی غنی.
با وجود این، اگر روزها پیشتر زبان عربی و مغولی این زبان را تهدید میکرد، در سده اخیر زبانی جدیدتر با عنوان انگلیسی پا به میدان تهدید گذاشت. زبانی از مردمانی نوخاسته. هرچند مقاومتها برای مانایی و حفظ زبان فارسی در شبهقاره در برابر این زبان میهمان صورت گرفت، اما در نهایت حروف جدای از هم انگلیسی جای واژگان سره و زیبای فارسی را در کتابها، زبان عامه و حتی فرهنگ مردم گرفت. اگر پیش از این اشعار بیدل و حافظ و سعدی بر سر زبانها بود، امروز حتی فرزند آن نیاکان اطلاعی از الفبای فارسی ندارد. این مشکل تنها برای هندوستان نبود. پس از آن پاکستان و اخیراً افغانستان نیز با چنین مشکلی دست به گریبان شده است.
با توجه به همین رویه مقام معظم رهبری بارها در بیاناتشان بر حفظ و گسترش این زبان تأکید کردند. ایشان توصیه کردند که کاری کنیم تا این زبان زبان علمی و جایگزین زبان انگلیسی شود. حال تا چهحد با این چشمانداز فاصله داریم و چرا تاکنون نتوانستهایم به این مقام برسیم، پرسشی است که هریک از کارشناسان برای آن پاسخی مختلف دارند.
حسن ذوالفقاری، مدیر بخش آموزش زبان فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ریشه این مشکل را در نحوه آموزش زبان فارسی به کودکانمان و فخر به فارسیدانی در مقابل انگلیسیخوانی میداند. او با اشاره به ضرورت آموزش زبان فارسی به کودکان و پاسداشت این زبان از این طریق گفت: آموزش زبان در هر کشوری یکی از اصول ارزشهای ملی به شمار میآید، چرا که زبان یکی از مهمترین مؤلفههای هویت ملی هر کشوری است. در کشور ما نیز آموزش زبان فارسی از پایههای ابتدایی آغاز میشود. حال تا چهاندازه این آموزش تاکنون توانسته روند مثبتی داشته باشد، باید مورد تأمل قرار داد.
فاصله دانشآموزان با آموزشهای فراگیری زبان فارسی در مدارس
وی افزود: ما آموزش زبان فارسی را از اولین منابع درسی در ابتدایی شروع میکنیم. این رویه تا پایان دوره تحصیلی در متوسطه و پس از آن در دوره آموزشی در دانشگاه و تحصیلات تکمیلی ادامه مییابد، اما تجربه سالهای پیشین نشان داده که این رویه آموزش با ضعفهایی مواجه بوده است؛ چرا که دانشآموزان پس از اتمام دوره تحصیلی متوسطه به آن سطح مورد قبول خود نرسیدهاند.
مدیر بخش آموزش زبان فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: بررسی آزمونهای کنکور در سالهای اخیر و بررسی میزان عملکرد دانشآموزان در پاسخدهی به سؤالات ادبیات و زبان فارسی نشان داده است که نتوانستهاند به حد نصاب و جوابی متناسب با میزان آموزشهای داده شده برسند. این نشان میدهد که بخشی از آموزشهای ما کاربردی نبوده و علاوه بر این، درک روشنی از آموزش زبان فارسی برای کودکان و نوجوانان ما وجود ندارد. نحوه جملات، ساختار جملات، رسمالخط و حتی برابرنهادها در کتب درسی مشکلات جدیای دارند که باید رفع شوند.
گمان میکنیم زبان فارسی یادگرفتنی نیست
ذوالفقاری یادآور شد: بسیاری از والدین و بهتبع آنها دانشآموزان گمان میکنند که زبان فارسی یادگرفتنی نیست. چون زبان مادری آنها است احتیاجی به آموزش ندارند و باید تلاش خود را بیشتر در زمینه فراگیری زبانهای خارجی اعم از انگلیسی و گاه فرانسه صرف کنند.
زنگ خطر برای فارسی
وی افزود: تعدد کلاسهای آموزشی و مؤسسات آموزش زبان در خارج از مدارس و میل خانوادهها به این سمت، زنگ خطر دیگری است که زبان فارسی را محدودتر میکند. کودک و نوجوان ما در مدرسه و در سنینی که باید برای فراگیری زبان ملی و مادری خود صرف کند بهسراغ زبانهایی میرود که هم با زبان و هم با فرهنگ ما فاصله دوری دارند. بسیاری از دانشآموزان ما درک درستی از ضرورت به کار بردن واژگان فارسی در مقابل واژگان بیگانه ندارند. بخشی از این موضوع به نوع تدوین و تنظیم کتب درسی فارسی در مدارس، بخشی به تلقی خانوادهها و دانشآموزان و بخشی به فرهنگ اشتباهی که غالب شده ارتباط دارد.
به انگلیسیدانی خود فخر میفروشیم، اما هنوز فارسی نمیدانیم
ذوالفقاری در پایان یادآور شد: بسیاری بر انگلیسیدانی فخر میفروشند، در حالی که بر زبان مادری خود مسلط نیستند. متأسفانه این رویه در دانشگاهها نیز مرسوم شده است. از دانشجویان قبولی در آزمون تافل را انتظار داریم، حال آنکه بر زبان ملی خود اشراف کامل ندارند. این تنها برای دانشجویان مقاطع کاردانی و کارشناسی اشاره ندارد، حتی مشمول دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی هم میشود.
انتهای پیام/*