به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم به نقل از ترنزیشن آنلاین، نورسلطان نظربایف، رئیسجمهور قزاقستان پیامهای تبریک متداولی برای همتای چینیاش به مناسبت پایان یافتن اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در چینگدائو ابراز داشت. نظربایف در این راستا از همکاریهای دوجانبه سطح بالای دو کشور قدردانی کرد و تاکید کرد که هیچ مساله حل نشدهای میان دو کشور وجود ندارد. در همین حال اما مقامات قزاق در خصوص یک مساله که معمولا بین دو کشور به وقوع میپیوندد، صریح بودهاند.
در اواخر ماه مه، وزارت امور خارجه قزاقستان مقامات چینی را در خصوص قزاقهای زندانی شده در استان سینکیانگ -که در مرزهای غربی چین واقع شده است- مورد پرسش قرار داد. بنا بر گزارشها هزاران مسلمان در این منطقه در مراکز بازآموزی نگهداری میشوند. اگرچه بسیاری از آنها از اویغورهای بومی ساکن سینکیانگ هستند، اما به گفته مقامات قزاقستانی صدها قزاق نیز طی سال گذشته در این میان دستگیر شدهاند. وزارت خارجه قزاقستان در این زمینه تصریح میکند که درخواستی فوری در خصوص بررسی عینی و منصفانه امور (این افراد) و آزاد شدن قزاقهایی که با تابعیت دوگانه (چینی و قزاقی) توسط چین بازداشت شدهاند، ابراز داشته است.
بنا بر گزارش اسوشیتد پرس، تا کنون اطلاعات کمی در خصوص مراکز بازداشتی که مقامات چینی طی یک سال گذشته برای مسلمانان در سینکیانگ بازگشایی کردهاند، منتشر شده است. وزارت امور خارجه ایالات متحده تعداد آنها را حداقل دهها هزار نفر برآورد میکند، در حالی که محبوسین سابق میگویند تعداد آنها صدها هزار نفر است. مقامات چینی تاکنون از اظهار نظر پیرامون این کمپها خودداری کردهاند، اما با این حال مواردی در رسانههای دولتی مبنی بر اینکه تغییرات ایدئولوژیک به منظور مبارزه با جداییطلبی و افراطگرایی اسلامی مورد نیاز میباشد، ذکر شده است. اویغورهای رادیکال صدها نفر را طی سالهای اخیر به قتل رساندهاند، و چین این منطقه را تهدیدی برای یک کشور که عمده جمعیت آن را چینیهای «هان» تشکیل میدهند، میپندارد.
طی سالهای اخیر بسیاری از شهروندان چینی که قومیت قزاق داشتهاند با اخذ تابعیت قزاقستان به این کشور مهاجرت کردهاند. از میان این افراد آنهایی که برای تجارت یا بازدید از اقوام و خانواده به چین بازگشتهاند در دام مراکز بازآموزی چین افتادهاند. پس از انتشار داستانهای نقل شده در رسانههای بینالمللی از محبوسین سابق این کمپها در خصوص رفتار بیرحمانه با آنها، آستانه احساس میکند که موظف به مطرح نمودن این مساله است.
عامر بیکعلی، یکی از این قزاقها میگوید که وی پس از 7 ماه نگهداری در زندان و پرسش و بازجویی در خصوص اطلاعات وی پیرامون اویغورهای قزاقستان، به یکی از این کمپهای بازآموزی فرستاده است. بنا بر گزارش ایندیپندنت، بیکعلی در ابتدا به دلیل هراس از امنیت خانوادهاش در چین تمایلی برای بازگویی داستانش نداشته است. وی پس از آن که پلیس چین پدر، مادر و خواهرش را در مارس و آوریل رها کرد، موافق با مصاحبه شد.
کایرات سمرقان، یکی از قزاقهای چینی در آستانه در این باره میگوید که وی به یک کمپ نگهداری در شمال سینکیانگ با 5700 دانشجو فرستاده شده است. پس از سه ماه تعلیم و تربیت او با کوبیدن سرش به دیوار برای خودکشی تلاش میکند، اما تنها موفق به بیهوشی میشود.
معاون وزیر امور خارجه قزاقستان در ماه آوریا گفته بود چین حدود 10 شهروند قزاق را آزاد کرده، اما طی یک سال گذشته صدها نفر دیگر از قزاقهای چینی در سینکیانگ دستگیر شدهاند.
اطلاعات مربوط به سرشماری سال 2010 در این منطقه نشان از آن دارد که اویغورها 45 درصد، هانها 40 درصد و قزاقها 6.5 درصد جمعیت 22 میلیونی سینکیانگ را تشکیل میدهند. به گزارش اوراسیانت، طی سالهای اخیر حدود یک میلیون قزاق، عمدتا از چین و ازبکستان به قزاقستان بازگشتهاند. بر اساس برخی گزارشها طرح اسکان مجدد دولت به کندی اجرا میشود، چرا که به شهروندان جدید زندگی در مناطق شمالی این کشور که در آن زمستانهای سختی وجود دارد و اقلیت روس نیز پرشمار هستند، پیشنهاد میشود.