به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، یکی از مشخصههای روابط جمهوریهای آسیای مرکزی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، به ویژه میان قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان، مقوله اختلافات مرزی بوده است. مسالهای که بعضاً منجر به درگیریهای نظامی و کشته شدن نظامیان و غیرنظامیان زیادی شده است.
با این حال در کنار این فرایندها، روند کندی نیز در حل این مساله صورت گرفته است. اقداماتی همچون علامتگذاری مرزها، هماهنگی میان نیروهای مرزبانی، برگزاری رویدادها و دیدارهای سیاسی و مقابله مشترک با تهدیداتی همچون قاچاق اسلحه و مواد مخدر.
با این حال، همچنان برای صحبت از حل مساله مرزها میان این سه کشور بسیار زود است. اما میتوان از ظهور نخستین نشانههای فراهم آمدن بسترهای حل این مساله به ویژه از سال 2017 سخن گفت.
در این میان طی سالهای پس از استقلال، ازبکستان با ریاستجمهوری اسلام کریماف و رویکردهای قلدرمآبانه و بعضا انزواگرایانه او، امیدها برای حرکت به سمت حل و فصل این موضوع به کندی پیش میرفت.
اما با روی کار آمدن شوکت میرضیایف و رویکرد جدید منطقهای او مبنی بر بهبود مناسبات با همسایگان و تلاشهای ویژه ازبکستان برای حل مسائل مرزی، این وضعیت به کلی دگرگون شد. به تبع این موضوع، تعاملات قرقیزستان و تاجیکستان در حل مسائل مرزی نیز با شدت و قوت بیشتری پیگیری شد.
با این وجود تنشها همچنان وجود دارند. هفته گذشته در منطقه مرزی واروخ در تاجیکستان و بادکند در قرقیزستان، به بهانه نصب پرچم دو کشور در مناطق مورد اختلاف، یک درگیری میان مردم روستاهای مجاور نقطه صفر مرزی رخ میدهد که در نهایت با کشته شدن یک تن و زخمی شدن 7 نفر پایان مییابد.
در پی این موضوع، مقامات دو کشور دیدارهایی را صورت میدهند و پس از تشدید تدابیر امنیتی، مساله موقتا حل میشود. این درگیری در حالی در این منطقه رخ میدهد که پیش از این دیدار روسای جمهور دو کشور در این منطقه اعلام شده بود و مردم و مسئولین بومی در حال آمادهسازی برای این رویداد سیاسی بودند.
علیرغم آن که با شدت گرفتن تنشها انتظار آن میرفت که دیدار روسای جمهور لغو شده و یا به محل دیگری منتقل شود، اما مقامات دو کشور در تاریخ 25 جولای اعلام کردند که این دیدار به قوت خود باقی است و در همین منطقه برگزار خواهد شد. در تاریخ 26 جولای (روز جمعه) نیز امامعلی رحمان، رئیسجمهور تاجیکستان و سورانبای جینبیکاف، رئیسجمهور قرقیزستان هر دو به منطقه مرزی سفر کرده و در محل برگزاری دیدار حاضر میشوند.
در تیم امنیتی همراه رئیسجمهور تاجیکستان شیرعلی میرزا، وزیر دفاع، رمضان رحیمزاده، وزیر کشور و مومن یتیماف، رئیس کمیته دولتی امنیت ملی و رجبعلی رحمانعلی، فرمانده نیروهای مرزبانی این کشور حضور داشتند.
عظیم ابراهیم، معاون نخستوزیر این کشور نیز از چند روز پیش در این منطقه حضور داشته و به مذاکره با مقامات قرقیز و حل و فصل بحران مشغول بود.
در طول این دیدار، برنامههای متعددی از جمله رویدادهای فرهنگی، دیدار با مردم، مقامات و ریشسفیدان محلی مناطق مرزی و رسیدگی به برخی اختلافات، صورت گرفت. مذاکره در مورد حل و فصل کامل مشکلات و اختلافات مرزی، به ویژه فراهم آوردن منابع و بسیج امکانات برای علامتگذاری کامل مرزها و احداث پایانههای مرزی، اصلیترین محور گفتوگوی روسای جمهور دو کشور بود.
سورانبای جینبیکاف با تاکید بر این که این دیدار «تاریخی» است، در خصوص روابط دو کشور اظهار داشت: ما پیشنهاد میکنیم که فرایند مذاکرات پویا و موثر باشند. بسیار مهم است که کار بر روی مسائل مرزی تاجیک و قرقیز ادامه یابد.
من مطمئنم که ما به صورت مشترک مرزهایمان را به ایجاد یک دروازه برای صلح و رفاه تبدیل خواهیم کرد.
با این حال، جدای از مسائل عرف دیپلماتیک و سیاسی، و اظهارات مبالغهآمیز معمول رهبران منطقه، علل و عواملی وجود دارد که نشان میدهد باید این دیدار را جدی گرفت:
1. رویکرد جدید ازبکستان در منطقه فرصتی برای دو جمهوری کوچک همسایه به وجود آورده تا مسائل و مشکلات 27 سال اخیر را حل کنند. پیش از این بسیاری از رویکردها و راهحلها با سد اسلام کریماف در ازبکستان و تهدیدات با منشا این کشور مواجه میشد، اما اکنون که میرضیایف نهایت همکاری را در این موضوع صورت میدهد، از این فرصت تاریخی باید برای حل و فصل کامل موضوعات بهره برد. تکمیل فاز نخست پروژه راغون در تاجیکستان نیز صرفا به واسطه همین موضوع صورت گرفت.
2. تحولات اخیر منطقه، منجر به شکلگیری پروژههای بزرگ منطقهای از سوی قدرتهای بینالمللی شده است. کمربند و جاده چین بزرگترین طرح در این میان محسوب میشود. در کنار این موضوع چندین طرح از سوی روسیه، استراتژی جدید اتحادیه اروپا و چارچوب C5+1 ایالات متحده نیز قابل ذکر است.
در رده پایینتر نیز بازیگرانی همچون هند، کره جنوبی، ژاپن و ترکیه نیز پروژههای همگرایانه و منطقهمحوری را در سطح آسیای مرکزی آغاز کردهاند. طبیعتا بهرهمندی حداکثری از این پروژهها نیازمند سطح مشخصی از تعامل میان کشورهای منطقه است.
موقعیت ژئوپلیتیکی خاص دو کشور نیز ایجاب میکند که برای بهرهمندی حداکثری از این منافع مشترک میبایست اختلافات را به حداقل رساند. لذا میتوان امید بیشتری به این دور از گفتوگوها و رایزنیها داشت.
3. ترانزیت و انتقال انرژی یکی از موضوعات مهمی است که منافع این کشورها را به یکدیگر گره زده است. احداث خطوط لوله انتقال انرژی ازبکستان و ترکمنستان از مسیر تاجیکستان و قرقیزستان و یا مشارکت در طرح انتقال برق کاسا-1000 به آسیای جنوبی از جمله این پروژهها محسوب میشود. مساله مرزها یک چالش عمده پیشروی دو کشور برای بهرهمندی حداکثری از منافع این طرحها است.
4. طی ماههای اخیر کشورهای منطقه در چارچوبهای نهادی همچون سازمان همکاری شانگهای و یا سازمان پیمان امنیت دستهجمعی، رویکردهای مشترک برای مقابله با تهدیدات را در پیش گرفتهاند.
این تهدیدات مشترک به ویژه در حوزه نفوذ تروریسم و بیثباتی از شمال افغانستان به آسیای مرکزی، موجب نزدیکی بیش از پیش دو کشور و تلاش برای حل و فصل مسائل با درجه اهمیت کمتر برای همکاریهای امنیتی مهمتر شده است.
5. به عقیده تحلیلگران، سل 2020 سال انتقال قدرت در تاجیکستان خواهد بود. بر این اساس، محتملترین گزینه ریاستجمهوری پس از رحمان، پسر بزرگ او رستم است که هم اکنون شهردار دوشنبه میباشد.
طی سالهای اخیر دولت تاجیکستان تلاشهای زیادی برای رفع مشکلات و مسائل امنیتی جهت انتقال مسالمتآمیز و بدون چالش قدرت صورت داده است. حذف نیروهای اپوزوسیون، بهبود روابط با شرکای سنتی در این زمینه صورت گرفته است. طبیعتاً همسایگان دوست و حامی رستم که سریعا انتقال قدرت به وی را شناسایی کنند، یک موضوع و محور مهم برای این انتقال قدرت محسوب میشود.
انتهای پیام/