به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، آیت الله کاظم صدیقی در جلسه تفسیر قرآن که با موضوع «اخلاق در قرآن» در محل حوزه علمیه امام خمینی رحمه الله علیه برگزار شد، به تفسیر آیاتی درباره خلق نیکوی پیامبر(ص) پرداخت.
صفات مهم پیامبر صلواتالله علیه در قرآن
خداوند در آیات پایانی سوره مبارکه توبه به چند صفت مهم در رسول گرامی اسلام صلیالله علیه و آله اشاره میفرماید: «لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْكُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رئُوفٌ رَحِیمٌ؛ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ لَا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَكَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ».
این سوره از ابتدا به مظاهر غضب پروردگار متعال و برائت از مشرکین اشاره میکند. در اواسط سوره هم در ارتباط با جهاد، معامله با خدا و صفات کسانی که با خدا معامله می کنند آیات بشارتآمیز وجود دارد. درنهایت نیز به آیه رحمت ختم شده: «لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْكُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رئُوفٌ رَحِیمٌ».
گویا آیه شریفه پیامی دارد که برائت از کافران، جنگ، شدت عمل و مقابله با کفر و نفاق و یا داغ و مصیبتهایی که برای مسلمانان در مسیر هدف پیش میآید، همگی بر اساس رحمت خدای متعال است که مظهر آن هم رسول اعظم صلیالله علیه و آله است.
لذا در ابتدا با عبارت «لقد جاءکم» شروع کرده و بنا را بر لطف و نوازش گذاشته که پیغمبر سراغ شما را گرفته، او رسول است و پیام خدا را دارد و مأمور نجات شماست. آن هم رسولی که به سراغ شما آمده است، نه اینکه شما سراغ او را بگیرید. با اینکه متعارف بشر این است که محتاج سراغ بینیاز میرود، بیمار سراغ طبیب میرود، ضعیف سراغ قوی را میگیرد. اما در اینجا برخلاف آنچه میان بشر متداول است که اغنیا و اطبا سراغ مریض را نمیگیرند بلکه آنها باید منت بکشند تا نظر قوی و غنی و طبیب را جلب کنند. خداوند به قدری مهربان است که رسول و پیک خود را مأمور کرده که سراغ شما بیاید.
نکته قابل توجه دیگر این است که در عبارت «لقد جاءکم» ضمیر میتواند اشاره به همه انسانها باشد و شاید هم منظور مؤمنین باشند.
چرا پیامبر خدا برای مردم آشناست؟
این رسول گرامی که به سراغ شما آمده، خصوصیات و ویژگیهایی دارد تا وقتی سراغتان آمد، پیروان، دلداگان و افرادی که آن حضرت را اسوه و مقتدا میدانند راه را به آنها نشان بدهد.
این رسول گرامی فرشته نیست، موجودی که شما به آن دسترسی نداشته باشید نیست، بلکه «رسول من أنفسکم» از خود شماست. این عبارت بنا بر پیش ذهنیت ما افرادی که با آن حضرت جذب دارند، وجود نازنین پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله جان است و اینها جسمی هستند که تحت تدبیر آن جان میگنجند و هماهنگ هستند. قاعدتاً رسول باعظمت و باکرامت سراغ شما آمده که از خود شماست.
پردهبرداری خداوند از برخی چهرهها در قرآن کریم
باید دقت شود هر جا افراد و گزینههایی با هم هماهنگ میشوند که با یکدیگر همخوانی داشته باشند. پس افرادی که با آن حضرت سنخیتی ندارند نمیتوانند با آن حضرت همراه شوند. چراکه قهراً بین اجزایی که به هم میپیوندند مشترکاتی وجود دارد. لذا آنهایی که جنس خرابی دارند و با پیغمبر خدا صلیالله علیه و آله هیچ اشتراکی ندارند: «إِنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ؛ کسانی که کافر شدند، برای آنان تفاوت نمیکند که آنان را (از عذاب الهی) بترسانی یا نترسانی؛ ایمان نخواهند آورد.»
همچنین برخی افراد در ظاهر شکل آدم هستند، اما درواقع انسان نیستند: «أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ؛ آنان مانند چهارپایان هستند بلکه گمراهترند.» و میفرماید: «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِینَ لَا یَعْقِلُونَ؛ قطعاً بدترین جُنبندگان نزد خدا، کرانِ [از شنیدن حق] و لالانِ [از گفتن حق] هستند که [کلام حق را] نمی اندیشند.»
در واقع خداوند در جاهایی پردهبرادری کرده و ناجنسها را معرفی فرموده است.
این پیامبر جزو خوبان است و با هم هماهنگ هستند. وقتی مدیر، مسئول و آموزگاری از خود مردم است، موفقیت چشمگیر خواهد بود. اما اگر از بیرون بیاید، معروف و شناختهشده نباشد، همان طور که در افعال معروف و منکر داریم، معروف و منکر به اعتبار سنخیتی است که فطرت با او دارد و او را میشناسد.
چنانکه فطرت با عدل، محبت، ایثار، امانت، صداقت و... آشناست ولی رذائل اخلاقی با فطرت آدمی بیگانه است و وقتی وارد میشود انسان هشیار با حساسیت برخورد میکند. مانند ویروسی که بافتهای سفید آن را دفع میکنند.
لذا رسول برای امت شناختهشده است: «یَعْرِفُونَهُ كَمَا یَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ؛ پیامبر اسلام را میشناسند، به گونهای که پسران خود را میشناسند.» پس پیامبر اکرم صلیالله علیه و آله شناختهشده است و از خودتان است. با شما زاویه ندارد و بیگانه نیست.
چگونه پیامبر صلیالله علیه و آله از گمراهی مردم رنج میکشد؟
در عین حال میفرماید: «عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ» رسول گرامی اسلام صلیالله علیه و آله آنچنان خودی است که گویا خودتان هستید. آنچه برای شما مشکلساز و دردسرآفرین است، تحملش برای او گران است.
تا زمانی که وحدتی نباشد، انسان درد را احساس نمیکند. وقتی عضو بدن انسان میشکند، همه اعضا آن درد را حس میکنند. رسول خدا هم همین طور است؛ گویی که او عضوی از جان آدمی است و درد و رنج و مشکل او را حس میکند.
انسان گاهی به نوعی رفتار میکند که رفتارش موجب عذاب او در برزخ یا آخرت میشود و این عذاب به دلیل سوء رفتار خود اوست. پیغمبر اکرم صلیالله علیه و آله این عذاب ناشی از سوء رفتار را حس میکند و هرچند آدمی متوجه نیست، رسول گرامی از این رنجی که در انتظار اوست عذاب می کشد. پس تلاش میکند انسان را هدایت کند تا دچار عذاب و رنج نشود. آن حضرت متوجه هستند و برای ایشان قابل تحمل نیست که با این رفتار جهنمی شوید.
البته این موضوع قراردادی نیست، مانند منصب وزارت و مدیریت که درد مردم را برای آنها اهمیتی ندارد و توجهی به آن ندارند. بلکه پیغمبر صلواتالله علیه با امت خود ارتباط تکوینی دارند و خداوند این طور تعیین فرموده است: «عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ».
حدیثی مهم از امام علی علیهالسلام
یکی از یاران امام علی علیه السلام در نماز جمعه آن حضرت با حالت بیماری حاضر شد. مولای متقیان بعد از خطبه سراغ او آمدند و احوالپرسی کردند. او گفت بیمارم ولی محبت شما من را به اینجا کشید. حضرت فرمودند: «ما با مریضی شما مریضیم. وقتی شما دعا میکنید ما آمین میگوییم و وقتی سکوت میکنید، ما دعا میکنیم.»
عرض کرد: «وقتی در محضر شما هستیم، این طور هستید؟» فرمودند: «نه؛ ما همیشه این طور هستیم.» همانطور که رابطه پدر و مادر با فرزند رابطه قراردادی نیست. مخصوصاً رابطه مادر با فرزند رابطه مرموز تکوینی است. این حضور وجودی و نامرئی و بسیار گسترده رسول الله صلواتالله علیه با همه امت در تاریخ و جغرافیای جهان است.
انتهای پیام/