به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مساله فزونی کتابهای ترجمه بر کتابهای تألیفی بخصوص در گروه سنی کودک و نوجوان، در سالهای اخیر بارها از سوی کارشناسان حوزه ادبیات مورد توجه قرار گرفته است. کتابهای ترجمه هرچند ممکن است از نظر ادبی، دارای سطح قابل قبولی از کیفیت باشند، از نظر سبک زندگی و تفکری که به نوجوانان و کودکان ایرانی القا میکنند، میتوانند آسیب زا باشند. در سالهای گذشته، وفور کتابهایی با موضوعات و سوژههایی چون جادوگری، سحر و ارتباط با اجنه و ارواح، در حوزه ادبیات نوجوان باعث هشدار کارشناسان شد اما واقعیت این است که منطق بازار اغلب بر دغدغههای تربیتی و آموزشی پیروز شده است و این گونه کتابها که خوانندگان بسیاری دارند، بازار کتاب ایران را به اشغال خود درآورده اند.
ضعف در تولید و توزیع کتابهای مناسب برای گروه سنی نوجوان در ایران، معضلی دیرینه است. چند سال قبل در دوران مدیریت عاملی سید صادق رضایی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، حرکت گسترده ای برای انتشار آثار و کتابهای تألیفی ویژه نوجوانان در قالب پروژه «رمان نوجوان» آغاز شد و موجب تولید و انتشار چندین رمان خوب و ماندگار برای نوجوانان ایرانی شد اما متأسفانه طبق معمول با تغییر مدیریت، این پروژه متوقف شد و دوباره شاهد این بودیم که ضعف و فقر در تولید آثار ادبی مناسب برای نوجوانان خود را نشان داد. علاوه بر کانون پرورش، چندین و چند نهاد و سازمان در کار تولید آثار و تولیدات فرهنگی برای نوجوانان هستند اما برآیند همه این تلاشها و بودجهها و برنامه ریزیها این شده است که در بازار کتاب ایران، کتابهای ترجمه همچنان پیشتازند.
صرفه بالای کتاب نوجوان
یکی از عوامل مؤثر و مهم در اینکه کتابهای ترجمه در حوزه کودک و نوجوان، همیشه مورد توجه بوده است و ناشران به این کتابها گرایش داشتهاند، قیمت تمام شده و ریسک کمتر است.یک کتاب تألیفی بخصوص در حوزه کودک و نوجوان، هزینه بالایی برای تولید دارد. در این گونه کتابها، همواره تصویر اهمیتی زیاد دارد و به همین دلیل هزینه تصویرگری یکی از عمده ترین دغدغههای ناشران کودک و نوجوان است. در کتابهای ترجمه، این هزینه صفر شده است و مترجم کتابی با تصویرهای چاپ شده و مناسب را انتخاب میکند و ناشر همان کتاب و تصویرها را منتشر میکند. ضمن اینکه کتابهای ترجمه در ایران به دلیل عدم الزام رعایت کپی رایت هزینه ای برای پرداخت حقوق نویسنده ندارد و تنها کافی است هزینه مترجم داده شود. نکته قابل توجه دیگر اینکه ریسک انتشار کتاب تألیفی بسیار بیشتر از کتاب ترجمه است چرا که عملاً مترجمان از میان کتابهایی که قبلاً امتحانشان را پس داده و مورد اقبال مخاطبان قرار گرفته اند، کتابها را انتخاب میکنند و معمولاً این انتخابها که در سطح جهان امتحانشان را پس داده اند، در ایران هم مورد توجه قرار میگیرند و پرفروش میشوند.
بازاری که بیش از حد متورم شده است
برای اینکه ببینیم وضعیت کتابهای ترجمه در حوزه کودک و نوجوان چگونه است، سری به گزارشهای آماری خانه کتاب و ادبیات ایران زدیم تا ببینیم از ابتدای امسال تا ابتدای ماه جاری چند کتاب ترجمه در این گروه سنی منتشر شده است. در فاصله اول فروردین تا سی ام آبان 1401، در مجموع 9717 عنوان کتاب در گروه سنی کودک و نوجوان منتشر شده است که 5478 عنوان( یعنی 56 درصد) از این کتابها تألیفی و 4239 عنوان کتاب (یعنی 44 درصد) ترجمه بوده است. برای اینکه بتوانید مقایسه درست تری از وضعیت بازار کتاب کودک و نوجوان و میزان کتابهای ترجمه در آن داشته باشید، این را هم باید گفت که در همین بازه زمانی، 72 درصد از کل کتابهای منتشر شده در کشور تألیفی بوده و تنها 28 درصد ترجمه بوده است. مقایسه این دو عدد (44 و 28 درصد) نشان میدهد ترجمه کتاب کودک و نوجوان نسبت به کل بازار ترجمه در کشور، چقدر رونق بیشتری دارد.
البته این را هم باید بگوییم که میزان کتاب تألیفی کودک و نوجوان در سال جاری با رشد نسبی همراه بوده است چرا که در سال گذشته یعنی در همین بازه زمانی اول فروردین تا آخر آبان 1400، 53 درصد کتابهای منتشر شده در گروه سنی کودک و نوجوان تألیفی بوده و 47 درصد ترجمه بوده است که امسال شاهد کاهش 3 درصدی عناوین کتابهای ترجمه برای کودک و نوجوان بودهایم. در سال گذشته، از میان مجموع کتابهای منتشر شده در کشور، در این بازه زمانی 27 درصدشان ترجمه بوده است که تغییر محسوسی در مجموع نسبت به امسال ندارد ( یک درصد کمتر از امسال).
به هر روی به نظر میرسد، حجم کتابهای ترجمه در گروه سنی کودک و نوجوان نسبت به کل بازار کتاب کشور، بیش از حد لازم و طبیعی بزرگتر است و این مسأله تبعات جدی در حوزه فکر، اندیشه و زیست اجتماعی نسل فردا نیز خواهد داشت.
آرش شفاعی
انتهای پیام/