به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (تیکا) از زمان افتتاح اولین دفتر خود در اتیوپی در سال 2005، به یکی از بازوهای اصلی دیپلماسی توسعهای و نفوذ ترکیه در قاره آفریقا تبدیل شده است.
این نهاد در حال حاضر با گسترش حضور خود به 54 کشور آفریقایی و تأسیس 22 دفتر منطقهای، پروژههای متعددی را در حوزههای بهداشت، آموزش، کشاورزی و زیرساختها به مرحله اجرا درآورده است.
اهمیت قاره آفریقا برای ترکیه
آفریقا به دلایل متعدد اقتصادی، سیاسی و ژئوپلیتیکی برای ترکیه از اهمیت ویژهای برخوردار است. این قاره با دارا بودن منابع طبیعی غنی مانند نفت و مواد معدنی، فرصتهای بیشماری برای تنوع بخشی به شرکای تجاری ترکیه فراهم میکند.
همچنین از منظر سیاسی، آفریقا بهعنوان مجموعهای از 54 کشور، بستری برای تقویت جایگاه ترکیه در مجامع بینالمللی فراهم میکند. از این رو ترکیه با ایجاد روابط نزدیک با کشورهای آفریقایی، به دنبال جلب حمایت آنها در مسائل جهانی مانند مناقشه مدیترانه شرقی است.
از سوی دیگر موقعیت جغرافیایی آفریقا، بهویژه نزدیکی به مسیرهای کلیدی تجارت جهانی مانند دریای سرخ و تنگه بابالمندب، اهمیت استراتژیک این قاره را برای ترکیه دوچندان میکند.
به دلایل فوق تیکا به عنوان ابزاری برای پیشبرد قدرت نرم ترکیه بیش از 1880 پروژه را در این قاره انجام داده است. تیکا با پروژههای توسعهای، چهرهای مثبت از ترکیه در میان ملتهای آفریقایی ترسیم میکند.
تمرکز تیکا بر بهداشت و آموزش: رویکردی هدفمند
تیکا در انتخاب حوزههای بهداشت و آموزش بهعنوان محورهای اصلی فعالیت خود در آفریقا، رویکردی استراتژیک را دنبال میکند. این دو حوزه به دلیل ارتباط مستمر با جامعه هدف، تأثیر مستقیم بر زندگی مردم و ایجاد وابستگی بلندمدت، ابزارهای مؤثری برای افزایش نفوذ هستند.
حوزه بهداشت و درمان
بهداشت یکی از نیازهای اساسی در بسیاری از کشورهای آفریقایی است که با کمبود زیرساختهای پزشکی مواجهند. تیکا با سرمایهگذاری در این بخش، نهتنها به بهبود شرایط زندگی کمک میکند، بلکه زمینه را برای حضور شرکتهای ترکیهای در بازارهای آفریقایی فراهم میسازد.
این نهاد از سال 2017 تا 2022، 228 پروژه بهداشتی را در قاره آفریقا اجرا کرده است. از آن جمله میتوان به بیمارستان فیزیوتراپی لیبی، بیمارستان رجب طیب اردوغان در سومالی بهعنوان یکی از بزرگترین پروژههای بهداشتی تیکا در شرق آفریقا و بیمارستان دوستی نیجر-ترکیه اشاره کرد.
همچنین تیکا در دوران همهگیری کرونا با ارسال تجهیزات پزشکی، آموزش کادر درمان و تأمین نیازهای فوری بیمارستانها از سیستم بهداشت و درمان آفریقا حمایت کرد. این اقدامات نهتنها پاسخگوی نیازهای فوری بود، بلکه تقاضای پایداری برای تجهیزات پزشکی ترکیه ایجاد کرد.
حوزه آموزش
آموزش بهعنوان ابزاری برای شکلدهی به ذهنیت نسل جوان و ترویج فرهنگ ترکیه در جوامع هدف، از دیگر اولویتهای تیکا در آفریقا است.
این نهاد در بازه زمانی 2017 تا 2022، 267 پروژه آموزشی با تمرکز بر آموزش حرفهای اجرا کرده که هدف آن کاهش فقر و تأمین نیروی کار ماهر در کشورهای آفریقایی بوده است. پروژهها شامل ساخت مدارس، ارائه بورسیههای تحصیلی و دورههای آموزشی در زمینههایی مانند فناوری اطلاعات، کشاورزی و ساختوساز است.
بهعنوان مثال در تونس و الجزایر، تیکا دورههای آموزش زبان ترکی را در کنار سایر برنامههای آموزشی ارائه کرده که به گسترش نفوذ فرهنگی ترکیه کمک میکند و در چاد و نیجر، برنامههای آموزش حرفهای تیکا به جوانان کمک کرده تا مهارتهای لازم برای ورود به بازار کار را کسب کنند.
این اقدامات نه تنها به توسعه انسانی در آفریقا کمک میکند، بلکه نسلهایی را پرورش میدهد که احتمالاً در آینده به همکاری با ترکیه تمایل بیشتری خواهند داشت.
کشاورزی، دامپروری و شیلات
کشاورزی و امنیت غذایی یکی از نیازهای حیاتی بسیاری از کشورهای آفریقایی و از جمله حوزههای تمرکز فعالیتهای آژانس تیکا است.
این نهاد مدعی است با اجرای 210 پروژه در زمینه کشاورزی، دامپروری، شیلات و جنگلداری و 144 پروژه مرتبط با امنیت غذایی، به کاهش فقر و افزایش خودکفایی در این قاره کمک کرده است.
از جمله این پروژه ها می توان به توزیع دام و تجهیزات کشاورزی در چاد و نیجر برای حمایت از کشاورزان محلی و ایجاد سیستمهای آبیاری و آموزش تکنیکهای کشاورزی پایدار در اتیوپی و سودان اشاره کرد. این پروژهها نهتنها به امنیت غذایی کمک میکنند، بلکه بازارهایی برای تجهیزات کشاورزی و دانش فنی ترکیه نیز ایجاد میکنند.
تأثیرات مثبت فعالیتهای تیکا برای ترکیه
فعالیتهای تیکا در آفریقا، دستاوردهای قابلتوجهی برای ترکیه به همراه داشته که در سه حوزه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی قابل بررسی است:
اقتصادی: پروژههای تیکا زمینهساز افزایش صادرات ترکیه به آفریقا شده است. بهعنوان مثال، ساخت بیمارستانها تقاضا برای تجهیزات پزشکی ترکیه را افزایش داده و پروژههای کشاورزی، فروش ماشینآلات کشاورزی ترکیه را تقویت کرده است. طبق گزارش وزارت امور خارجه ترکیه (2022)، صادرات این کشور به آفریقا بین سالهای 2010 تا 2020 به میزان 35 درصد افزایش یافته که نشاندهنده پتانسیل اقتصادی بالای این منطقه است. علاوه بر این، جمعیت جوان و رو به رشد آفریقا، بازاری رو به گسترش برای کالاها و خدمات ترکیه ارائه میدهد.
سیاسی: حمایت کشورهای آفریقایی مانند اتیوپی و سومالی از مواضع ترکیه در مجامع بینالمللی، نشاندهنده موفقیت دیپلماسی توسعهای این کشور است. این همسویی سیاسی به تقویت جایگاه جهانی ترکیه کمک میکند.
فرهنگی: برنامههای آموزشی و کمکهای بشردوستانه تیکا، شناخت و علاقه به فرهنگ ترکیه را در آفریقا افزایش داده و پیوندهای فرهنگی بلندمدتی ایجاد کرده است. افزایش تعداد دانشجویان آفریقایی در ترکیه و افزایش علاقه به یادگیری زبان ترکی شاهدی بر این مدعاست.
نتیجهگیری
فعالیتهای تیکا در آفریقا، فراتر از کمکهای توسعهای، بخشی از استراتژی کلان ترکیه برای تبدیل شدن به یک بازیگر تأثیرگذار در این قاره است. تیکا با تمرکز بر حوزههای کلیدی مانند بهداشت و آموزش، نه تنها به نیازهای فوری مردم آفریقا پاسخ میدهد، بلکه بستری برای گسترش نفوذ اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ترکیه فراهم میکند.
آفریقا به دلیل منابع طبیعی، موقعیت ژئوپلیتیکی و پتانسیل بازار، برای ترکیه از اهمیتی راهبردی برخوردار است و تیکا با اجرای بیش از 1800 پروژه در کمتر از یک دهه، نقش مهمی در تحقق اهداف این کشور ایفا کرده است.
استفاده ترکیه از این ابزار در حالی است که سایر قدرتهای بین المللی و منطقهای نیز با هدف توسعه نفوذ و تامین حداکثری منافع خود از چنین ابزاری بهره میبرند که از میان آن ها میتوان به USAID آمریکا، JICA ژاپن و CIDCA چین اشاره کرد.
نویسنده: پوریا لوایی/کارشناس مسائل اقتصادی
انتهای پیام/