به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، «آرتاشس تومانیان» مشاور نخستوزیر ارمنستان، در جریان نشست کمیسیون بین دولتی همکاریهای اقتصادی ارمنستان اعلام کرد که ایروان در حال مذاکره برای تأمین گاز از ترکمنستان از طریق ترانزیت از خاک ایران است.
طبق این طرح، واردات قرار است از طریق مکانیزم سوآپ انجام شود؛ به این معنی که گاز ترکمنستان برای مصارف داخلی در شمال شرق ایران به این کشور تحویل داده شده و حجم مشابهی از گاز ایران به ارمنستان پمپاژ خواهد شد.
در حال حاضر نیز چنین عملیاتهایی به صورت فیزیکی و جداگانه انجام میشود. ترکمنستان گاز خود را به ایران صادر میکند، زیرا میادین گازی ایران در جنوب کشور (بزرگترین میدان گازی «پارس جنوبی» در آبهای خلیج فارس) متمرکز است؛ بنابراین، برای تهران خرید بخشی از گاز مورد نیاز از ترکمنستان، بهصرفهتر از انتقال گاز خود از جنوب به سراسر کشور است. ارمنستان نیز هماکنون گاز ایران را وارد میکند، اما این کار در چارچوب مبادله (تهاتر) صورت میگیرد: گاز به نیروگاه حرارتی ایروان و مقادیر کمی برای بلوک پنجم نیروگاه حرارتی هرازدان تحویل داده میشود و برق تولیدی به ایران صادر میشود. این مبادله بر اساس نسبت 3 کیلووات ساعت برق به ازای 1 مترمکعب گاز ایران انجام میشود.
با این حال، توافقات کنونی شامل تحویل گاز ترکمنستان (از طریق ایران) به میزان 600 میلیون تا 1 میلیارد مترمکعب در سال، مشخصاً برای مصرف داخلی در ارمنستان و بدون تحویل متقابل برق به ایران است. بهویژه آنکه ظرفیت خطوط انتقال برق موجود برای افزایش قابلتوجه صادرات برق به ایران کافی نیست؛ اما در مقابل، ظرفیت خط لوله گاز برای افزایش انتقال گاز به ارمنستان وجود دارد. ایران سالانه 350 تا 400 میلیون مترمکعب گاز به ارمنستان صادر میکند، در حالی که ظرفیت این خط لوله 2.3 میلیارد مترمکعب در سال است.
کارشناسان روسی ادعا میکند که «تمام گاز مصرفی در بازار داخلی ارمنستان از روسیه و از طریق ترانزیت از گرجستان تأمین میشود. این کشور هیچ مشکلی در تأمین گاز ندارد و گازپروم به طور کامل تمام تقاضای موجود را پوشش میدهد؛ بنابراین، تمایل رهبران ارمنستان برای انعقاد قرارداد تأمین گاز از ترکمنستان را نمیتوان ناشی از یک نیاز یا ضرورت دانست و تمایل ایروان برای کاهش خرید گاز روسیه از طریق واردات گاز ترکمنستان، حتی به صورت سوآپ، یک اقدام سیاسی است. استدلال اصلی برای این ادعا، تفاوت قیمتهاست. گازپروم، گاز را به شرکت تابعه خود، گازپروم ارمنستان - که مالک سیستم انتقال گاز و مسئول فروش در بازار داخلی است - به قیمت 165 دلار برای هر هزار مترمکعب میفروشد. این قیمت پس از پیوستن ارمنستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا تعیین شده است.»
ترکمنستان گاز خود را عمدتاً به چین میفروشد (در سال 2023، 30.5 میلیارد مترمکعب صادر شد). همچنین صادراتی به بازار داخلی ایران نیز انجام میشود. در ماه اکتبر، ترکمنستان با عراق برای تأمین گاز از طریق خاک ایران به توافق رسید و در فوریه 2025، توافق مشابهی با ترکیه حاصل شد. همچنین میتوان به یاد آورد که در اکتبر 2022، مدیران شرکت نفت و گاز گرجستان (GOGC) به ترکمنستان سفر کردند تا موضوع تأمین گاز از طریق ترانزیت ایران و ارمنستان را بررسی کنند.
برای ترکمنستان، این فرصتی است تا به چین نشان دهد که این کشور تنها بازار صادراتیاش نیست و بنابراین دیگر نمیتواند بر قیمتهای پایین پافشاری کند. عشقآباد به همین منظور، سالهاست که پروژه ساخت خط لوله تاپی (ترکمنستان، افغانستان، پاکستان، هند) را اعلام میکند. در نتیجه، ترکمنستان نمیتواند به ارمنستان و سایر خریداران قیمتهای فوقالعاده پایینی ارائه دهد، زیرا در این صورت، سیاست تنوعبخشی به بازارهای صادراتی معنای خود را از دست میدهد؛ به عبارت دیگر، گاز ترکمنستان از نظر شاخصهای اقتصادی نمیتواند با گاز روسیه در بازار ارمنستان رقابت کند.
وضعیت مشابهی نیز در مورد ترانزیت گاز ترکمنستان به گرجستان وجود دارد. شرکت «گازپروم ارمنستان» از انجام این ترانزیت سود میبرد (چون هزینه ترانزیت دریافت میکند)، اما شرکت روسی گازپروم مایل است صادرات گاز خود روسیه را به بازار گرجستان افزایش دهد و حضور رقیب ترکمنستانی در آنجا به نفع این شرکت روسی نیست. در حال حاضر سهم گاز روسیه در گرجستان بسیار کم است، اما صادرات میتواند به دلیل تمایل آذربایجان به صدور گاز خود به بازار سودآورتر اروپا افزایش یابد (در سال 2023، گرجستان 78.5 درصد گاز خود را از آذربایجان و 21.5 درصد را از روسیه وارد کرد).
انتهای پیام/