به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، پیام نیکول پاشینیان، نخستوزیر ارمنستان، به مناسبت 110مین سالگرد نسلکشی ارامنه (24 آوریل)، نشاندهنده چرخشی قابلتأمل در گفتمان رسمی این کشور در قبال این واقعه تاریخی است.
اگر در پیام سال گذشته، پاشینیان این پرسش را مطرح میکرد که برای «غلبه بر ضربه روحی نسلکشی بزرگ» چه باید کرد، در پیام امسال خود، او به نوعی به این پرسش پاسخ میدهد: راه غلبه بر این تراژدی، خود «جمهوری ارمنستان» است.
پاشینیان در پیام خود تصریح کرد: «جمهوری ارمنستانِ توسعهیافته، مستقل، امن، یعنی با مرزهای معین و علامتگذاری شده، وسیلهای برای تحمل تراژدی نسلکشی بزرگ و گواه وفاداری ما به تمام فداکاریها و قربانیان مردم ما است.»
تأکید بر «رأی مردم» و مأموریت دولت
نخستوزیر ارمنستان در پیام خود دو بار تأکید میکند که پیمودن این مسیر، یعنی تمرکز بر جمهوری ارمنستان کنونی با مرزهای مشخص، بازتابدهنده خواست و اراده شهروندان این کشور است که با رأی خود دولت فعلی را بر سر کار آوردهاند.
او این مسیر را یک «مأموریت» و «فرصت» تاریخی میخواند که نباید آن را از دست داد و اطمینان میدهد که «مردم و تیم حاکم منتخب آنها» این فرصت را از کف نخواهند داد.
پاشینیان مدعی است که دولت او صدای «تپش قلب» شهروندان را که از طریق رأی آنها بیان شده و نه از طریق رسانهها یا شبکههای اجتماعی، میشنود.
تحلیلگر: پاشینیان به دنبال بهرهبرداری انتخاباتی است
هاکوب بادالیان، مفسر سیاسی ارمنی، معتقد است که مهمترین نکته پیام پاشینیان، همین تلاش برای پیوند زدن مسیر سیاسی دولت به رأی و اراده مردم است.
بادالیان این اقدام را نشانهای از تلاش پاشینیان برای استفاده از موضوع عادیسازی روابط با ترکیه در کارزارهای انتخاباتی آینده و تبدیل آن به سرمایه سیاسی میداند.
روند تغییر گفتمان پاشینیان
در 24 آوریل 2020، پاشینیان برای اولین و آخرین بار، پیام خود را نه تنها خطاب به مردم ارمنستان، بلکه به ارامنه آرتساخ (قرهباغ) و دیاسپورا نیز صادر کرد.
او در این پیام، علاوه بر اشاره به ارمنیستیزی در دوران عثمانی، به طور مشخص از سیاست انکارگرایانه «ترکیه امروز» انتقاد کرد و گفت: «تا به امروز، ترکیه برای آنچه رخ داده پشیمانی نکرده و عذر نخواسته است. به همین دلیل ما امروز اعلام میکنیم: به یاد میآوریم و مطالبه میکنیم. زنده باد جمهوری ارمنستان، زنده باد جمهوری آرتساخ، زنده باد دیاسپورای ارمنی.»
در پیام سال 2021، پاشینیان صراحتاً «ایدئولوژی پانترکیسم» را عامل نسلکشی دانست و دولت «تُرکهای جوان» عثمانی را مقصر اصلی معرفی کرد که هدفشان ایجاد «ترکیه تکقومی و توسعهطلب» بود.
او با اشاره به جنگ 44 روزه 2020، «تجاوز آذربایجان و ترکیه با هدف نابودی مردم ارمنی در آرتساخ»، سیاست خارجی توسعهطلبانه ترکیه و ادعاهای ارضی علیه ارمنستان را «گواه احیای ایدئولوژی نسلکشی» خواند و تأکید کرد که «ارمنیستیزی در ذات پانترکیسم است» و زشتترین نمود آن در «آذربایجان با اجرای مقامات آن کشور» دیده میشود.
همزمان، او برای اولین بار از گفتگوی منطقهای سخن گفت، اما تأکید کرد این گفتگو نباید از موضع قدرت باشد و هیچ ارمنی هرگز به یاد قربانیان خیانت نخواهد کرد.
در پیام 24 آوریل 2022، لحن پاشینیان شروع به تغییر کرد.
او گفت دستور کار شناسایی بینالمللی نسلکشی باید در خدمت «تقویت تضمینهای امنیتی ارمنستان» باشد.
وی برای اولین بار از «گشودن دوران توسعه صلحآمیز» و «عادیسازی روابط با ترکیه» سخن گفت و ابراز امیدواری کرد که تلاشهای آنکارا در این زمینه «صمیمانه» باشد و بتوان در این مسیر پیش رفت.
در پیام سال گذشته (2024)، پاشینیان دیگر هیچ اشارهای به لزوم شناسایی بینالمللی نسلکشی نکرد و تنها بر اراده دولت برای «تنظیم و توسعه روابط منطقهای» تأکید کرد.
او از سال 2023 شروع به طرح سوالاتی درباره چرایی وقوع نسلکشی و راهکارهای جلوگیری از تکرار آن کرده بود و در سال 2024 به ایده «پایان دادن به جستجوی میهن گمشده» رسید.
سرانجام امسال (2025)، در ششمین سالگرد پیام 24 آوریل خود به عنوان نخستوزیر، پاشینیان به طور کامل از ادبیات پیشین فاصله گرفت. دیگر خبری از «ارمنیستیزی ترکیه»، «ایدئولوژی پانترکیستی» و اهمیت «شناسایی بینالمللی» نبود.
او این بار دلیل وقوع نسلکشی را نه صرفاً ایدئولوژی حاکمان وقت عثمانی، بلکه قربانی شدن «مردم ارمنی که سنت دولتداری را فراموش کرده بودند» در برابر «دسیسههای ژئوپلیتیکی و وعدههای پوچ» دانست.
کلیدواژه جدید پیام امسال، «تروما» بود که 6 بار تکرار شد. پاشینیان استدلال کرد که نسلکشی به یک «تروما» برای ارامنه تبدیل شده که هنوز بر آن غلبه نکردهاند و همین امر مانع از درک صحیح واقعیتها و منجر به «شوکهای جدید» میشود.
او خواستار آن شد که درک نسلکشی با «منافع حیاتی جمهوری ارمنستان امروزی» مرتبط شود.
پیام با این جمله به پایان رسید: «ما باید جستجوی میهن را متوقف کنیم، زیرا ما آن میهن را یافتهایم، سرزمین موعود خود را، جایی که شیر و عسل جاری است»؛ عبارتی که به نظر میرسد به جمهوری ارمنستان کنونی در مرزهای شناخته شده بینالمللی اشاره دارد.
سکوت معنادار رئیسجمهور ارمنستان
نکته قابل توجه دیگر، عدم انتشار هرگونه پیام رسمی از سوی واهاگن خاچاتوریان، رئیسجمهور ارمنستان، به مناسبت سالگرد نسلکشی در سال جاری است.
وبسایت ریاست جمهوری ارمنستان تنها به حضور وی در مراسم یادبود در «تزیتزرناکابرد» اشاره کرده است.
طبق اطلاعات همین وبسایت، خاچاتوریان تنها یک بار و آن هم در سال انتخابش به ریاست جمهوری (2022)، به این مناسبت پیام صادر کرده است. این سکوت همزمان با تغییر گفتمان نخستوزیر، قابل تأمل به نظر میرسد.
انتهای پیام/