به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، «جاشوا هاک» مسئول امور اروپا و اوراسیا در وزارت امور خارجه آمریکا، هفته گذشته از ایروان و باکو بازدید کرد. سفرهای وی نشاندهنده فعال شدن سیاست دولت «دونالد ترامپ» در قفقاز جنوبی است.
سیاست خارجی کنونی «ترامپ» بر دو مناقشه متمرکز است: اوکراین و خاورمیانه. در مسئله حل و فصل اوکراین، «ترامپ» پیشرفت معینی کسب کرده است. تیم وی چندین دیدار با روسیه در ریاض برگزار کرده و مسکو و واشنگتن مقامات خود را مبادله کردهاند. از 16 مه، مذاکرات مستقیم بین هیئتهای روسی و اوکراینی در استانبول در جریان است.
در فلسطین، اوضاع پیچیدهتر است. علیرغم هشدارهای «ترامپ»، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، عملیات نظامی جدیدی را در غزه با نام «ارابههای جدعون» آغاز کرده است. با میانجیگری استیو ویتکوف، فرستاده ویژه «رئیسجمهور آمریکا»، گفتگو برای دستیابی به آتشبس 60 روزه بین اسرائیل و حماس ادامه دارد، اما هنوز نتیجهای حاصل نشده است. در مورد ایران، وزارت امور خارجه آمریکا به دیدارها با وزارت امور خارجه ایران در بسترهای رم و مسقط ادامه میدهد.
در پسزمینه این دو فرآیند بزرگ، سایر جهات تا حدودی در سایه قرار گرفتهاند، اما اشتباه است اگر تصور کنیم «ترامپ» آنها را نادیده گرفته است. به طور خاص، این امر مربوط به قفقاز جنوبی است که جاشوا هاک، معاون دستیار وزیر امور خارجه در امور اروپا و اوراسیا، اخیراً یک تور دیپلماتیک به آنجا انجام داد.
وی در وزارت امور خارجه چهره جدیدی نیست: در دولت «جو بایدن» نیز در همین سمت فعالیت میکرد.
از «سیاست تهاجمی بایدن» تا «عملگرایی ترامپ» در قفقاز
لازم به یادآوری است که در دوره «رئیس سابق، آنتونی بلینکن»، وزارت امور خارجه آمریکا در منطقه فعال بود، هم در تلاش برای مشارکت در حل و فصل روابط ارمنستان و آذربایجان و هم در اعمال فشار بر «کشورهای غیر دموکراتیک».
بلینکن بلافاصله پس از پایان جنگ قرهباغ، تلاش کرد ابتکار عمل را از روسیه در روند صلح بین آذربایجان و ارمنستان بگیرد و به طور خاص، میزبان وزرای امور خارجه هر دو جمهوری در واشنگتن بود.
در عین حال، وزارت امور خارجه در دوره بایدن چندین رسوایی در روابط آمریکا با گرجستان و آذربایجان ایجاد کرد. جیمز اوبراین، دستیار بلینکن، در نوامبر 2023 باکو را به اعمال فشار نظامی بر ایروان متهم کرد و از توقف کمک به آذربایجان و لغو سفرها بین آمریکا و آذربایجان خبر داد.
در سال 2024، وزارت امور خارجه آمریکا بر گرجستان فشار آورد و خود جاشوا هاک، که در آن زمان معاون اوبراین بود، از «قانون عوامل خارجی» انتقاد کرد و آن را غیر دموکراتیک خواند.
در سالهای ریاست جمهوری «جو بایدن»، آمریکا به طور کلی در قفقاز جنوبی بسیار تهاجمی و سرسختانه عمل میکرد که هم گرجستان و هم آذربایجان را دفع میکرد. اکنون در کاخ سفید، رئیسجمهوری حضور دارد که منطقی و مانند یک تاجر فکر میکند.
او فعالیت آژانس توسعه جهانی آمریکا (USAID) را به حالت تعلیق درآورده و با «دولت پنهان» مبارزه میکند و در شورای امنیت ملی آمریکا پاکسازیهایی در جریان است. در این پسزمینه، میتوان انتظار داشت که مسیر عملگرایانه وزارت امور خارجه و کاخ سفید که در قبال ایران و اوکراین مشاهده میشود، در قفقاز جنوبی نیز ادامه یابد.
هاک در ایروان: مشارکت راهبردی و عادیسازی روابط ارمنستان و ترکیه
جاشوا هاک در 29 مه وارد ایروان شد. وی در ارمنستان با آرارات میرزویان، وزیر امور خارجه، روبن روبینیان، نایب رئیس مجلس ملی و آرمن گریگوریان، دبیر شورای امنیت دیدار کرد.
او با وزیر امور خارجه ارمنستان در مورد مسائل مشارکت راهبردی بین دو کشور گفتگو کرد. میرزویان از امکان برقراری صلح در منطقه و امضای توافقنامه صلح با آذربایجان خبر داد.
تیم «ترامپ» روابط بسیار خوبی با دولت رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، برقرار کرده است، بنابراین واشنگتن اکنون مصمم به عادیسازی تماسها بین ارمنستان و ترکیه است.
هاک پس از مذاکرات گفت: «من گفتگوی سازندهای در مورد تلاشهای ارمنستان برای عادیسازی روابط با ترکیه با نایب رئیس مجلس ملی و فرستاده ویژه در امور عادیسازی روابط ارمنستان و ترکیه، روبن روبینیان، داشتم.»
هاک در باکو: انرژی، کریدورها و موانع پیش روی صلح با ارمنستان
این دیپلمات آمریکایی از ایروان عازم باکو شد و در آنجا با جیحون بایراموف، وزیر امور خارجه آذربایجان، دیدار کرد. آنها هم در مورد روابط دوجانبه و هم عادیسازی روابط ارمنستان و آذربایجان گفتگو کردند.
در دستور کار دوجانبه، وزارت امور خارجه آمریکا به پروژههای انرژی، به ویژه در زمینه منابع انرژی تجدیدپذیر، مسائل حملونقل و ارتباطات، از جمله اتصال آسیای مرکزی به اروپا از طریق آذربایجان، علاقهمند است.
در موضوع روابط ارمنستان و آذربایجان، واشنگتن نگران تشدید احتمالی جدید است که نشانههای آن در روزهای اخیر احساس میشد.
«مارکو روبیو» وزیر امور خارجه آمریکا، چند روز پیش از سفر هاک به منطقه، از «خطر واقعی» برخورد جدید بین باکو و ایروان خبر داد و گفت: «ما مایل به جلوگیری از آن هستیم». «روبیو» این مسئله را با هاکان فیدان، همتای ترکیهای خود، مورد بحث قرار داده و آمریکا در این زمینه روی مساعدت ترکیه حساب میکند.
بایراموف در دیدار با هاک، وی را از موضع آذربایجان، روند مذاکرات با ارمنستان و موانع موجود در این راه – عدم تمایل ایروان به حذف ادعاهای ارضی بر قرهباغ از قانون اساسی ارمنستان و انحلال گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا پیش از امضای پیمان صلح – مطلع کرد.
راهبرد واشنگتن: ورود مجدد به روند صلح با همکاری ترکیه
همانطور که مشاهده میشود، وزارت امور خارجه آمریکا قصد ندارد با دور ماندن موقت واشنگتن از فرآیند حل و فصل ارمنستان و آذربایجان کنار بیاید. دولت «ترامپ» تلاش خواهد کرد تا در این فرآیند نفوذ کند و برای این منظور از یک برگ برنده مهم استفاده میکند: عملگرایی مبتنی بر عدم مداخله در امور داخلی، که به ویژه برای گفتگو با باکو اهمیت دارد. بیدلیل نیست که الهام علیاف، رئیسجمهور آذربایجان، مدتها پیش از انتخابات، آشکارا از «ترامپ» ابراز تمایل کرده بود.
همکاری آمریکا با ترکیه در مورد اوکراین و خاورمیانه، انگیزه بیشتری به تلاشهای «مارکو روبیو» خواهد داد و نرمش در مسیر کاخ سفید نسبت به کرملین میتواند رقابت موجود بین آمریکا/ناتو با روسیه در قفقاز جنوبی را تا حدودی کاهش دهد.
انتهای پیام/