به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، دوران پهلوی در تاریخ ایران به عنوان دورهای شناخته میشود که بسیاری از اقوام و مناطق کشور با ظلم و تبعیضهای جدی مواجه شدند. یکی از این اقوام، مردم ترکمن صحرا هستند؛ مردمانی نجیب، سختکوش و با فرهنگی غنی که در شمال شرق ایران زندگی میکنند و متأسفانه در این دوران بیشترین آسیبها را دیدند. حکومت پهلوی با اجرای سیاستهای مدرنیزهسازی و اصلاحات ارضی، زمینهای کشاورزی و مراتع بکر ترکمنها را مصادره کرد و آنان را به کوچ اجباری واداشت، که این موضوع رنج و محرومیتی عمیق برای این جامعه به همراه داشت.
بر اساس گزارشهای موجود که عمدتا شامل روایتهای محلی، مصاحبهها و نقلقولهایی از مردمان آن منطقه است، در دوران پهلوی زمینهای وسیعی که متعلق به کشاورزان و عشایر ترکمن بود به زور از آنان گرفته و به امیران ارتش یا افراد وابسته به رژیم پهلوی واگذار شد.
این اقدامها نه تنها پایههای اقتصادی ترکمنها را متزلزل کرد، بلکه هویت فرهنگی و اجتماعی آنان را نیز تهدید کرد. آیتالله سید کاظم نورمفیدی، نماینده ولی فقیه در استان گلستان چند سال قبل در مراسمی که به منظور اهدای اسناد مالکیت بنیاد علوی به مردم استان برگزار شده بود، تأکید کرد که این مصادرهها باعث بیخانمانی و فقر شدید در میان مردم ترکمن شد.
علاوه بر مصادره زمینها، محرومیتهای زیرساختی و خدماتی نیز بخشی از ظلمهای این دوران بود. گزارشهایی که از علمای اهل سنت منطقه، مانند شیخ عبدالجبار آخوند میرابی در رسانهها منتشر شده حاکی از آن است که در بسیاری از روستاهای ترکمن صحرا حتی امکانات ابتدایی مانند آب آشامیدنی سالم، برق و جاده وجود نداشت. این محرومیتها موجب افزایش فاصله طبقاتی و نابرابریهای شدید در منطقه شد و ترکمنها را از بسیاری از امکانات رفاهی و توسعه اقتصادی محروم کرد.
مطالعات تاریخی نیز نشان میدهد که در دوره پهلوی، به ویژه در قالب اصلاحات ارضی، کسانی که مالکیت رسمی و اسناد قانونی برای زمینهای خود نداشتند، به راحتی زمینهایشان مصادره و به افراد قدرتمند داده میشد. ترکمنها، به دلیل نوع زندگی عشایری و روستاییشان که کمتر به ثبت رسمی زمینها پرداخته بودند، بیش از سایر اقوام در معرض این سیاستها قرار گرفتند. این موضوع باعث بروز نارضایتیها و گاه اعتراضات مردمی در دهههای 1340 و 1350 شده بود.
ظلم و سرکوب حکومت پهلوی در حق مردم ترکمن صحرا، نمونهای بارز از تبعیضهای قومی و منطقهای در ایران بود که علاوه بر خسارت اقتصادی، باعث تضعیف فرهنگ و هویت این قوم شد.
« ماتیخان» نوشته عبدالرحمن اونق داستانی تاریخی است که به ماجرای استقرار اجباری قبیلههای ترکمن در نزدیکی رود اترک میپردازد. این رمان، حکایتی واقعی از مردمان نجیب و آزادهای است که با دخالتهای مأموران حکومت پهلوی از اصل خود دور میشوند و همین موضوع آنها را به وحشت میاندازد.
پهلوی اول در طول سلطنت خود اقدامات بسیاری در خصوص اقوام مختلف ایران صورت داد که سرکوب و استقرار قبایل ترکمن یکی از بیرحمانهترین آنها بود. او برای موفقیت در طرحی که داشت سنگدلترین نیروهای خود را مأمور میکرد، کار به جایی رسید که مردم ترکمن حتی برای رفت و آمد نیز باید از مأموران رضا شاه اجازه میگرفتند.
تا به امروز داستانهای اندکی دربارهی این اتفاق تاریخی و مهم نوشته شده است و به همین روی میتوان رمان ماتی خان را یک اثر استثنایی در ادبیات داستانی ایران دانست.
ماتی خان زمانی شروع میشود که به ریش سفیدان ترکمن خبر میدهند حکومت قصد دارد در تمامی قبیلههای مرزنشین مرزبانی بسازد. ماتی خان به عنوان یکی از بزرگان قبایل این موضوع را به مردم خود میگوید. ترکمنها تا آن روز چیزهای جالبی از مأموران حکومتی نشنیده بودند برای همین دچار وحشت میشوند و... .
اما نمایش « صحرامرد» برگرفته از رمان ماتی خان روایتگر همدلی، وحدت و رشادتهای قوم ترکمن در مقابله با استکبار پهلوی و مبارزات آنان در دوران کشف حجاب رضاخانی است.
تئاتر «صحرامرد» به تهیهکنندگی حوزه هنری استان گلستان و کارگردانی شهروز ایری و نویسندگی اصغر گروسی و شهروز ایری تولید شده است. در این نمایش، بازیگرانی همچون محمدرضا مولودی، بابک تهرانی، عسل لطیف، علیرضا یلمه، مهدی افتخاری، گونش خوجه، روحالله سایری و هدیه چپرلی به همراه سایر هنرمندان بومی حضور دارند.
این نمایش این شبها از ساعت 18:30 تا سیام شهریورماه در تالار فخرالدین اسعد گرگانی به روی صحنه میرود.
انتهای پیام/