به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ادامه تجاوز و نسلکشی اسرائیل در غزه در کانون توجه جهان در سال 2025 میلادی بود. پس از نکبت و اجرای نقشه استعمارگران در فلسطین، مردم این منطقه در برهههای مختلف مورد تجاوز اسرائیل قرار گرفته و مجبور به مهاجرت شدهاند. هرچند این وقایع در نهایت منجر به حل مسئله فلسطین نشد، اما توانست در گذر زمان هویت و ادبیات خاص فلسطین را شکل دهد.
هرچند ادبیات فلسطین در دهههای مختلف تلاش کرده نگاهی انسانی به مقوله جنگ و مواجهه انسان با آن داشته باشد، اما تا پیش از جنگ اخیر اسرائیل به خاک فلسطین، چندان مورد توجه ناشران و نویسندگان جهانی قرار نگرفته بود. این سکوت سنگین جامعه ادبی جهانی پس از تجاوز و نسلکشی اسرائیل به خاک غزه و به خاک و خون کشیدن جان هزاران عزیز، شکسته شد و جهان برای اولینبار شاهد همصدایی نویسندگان با نژادها و زبانها و ادیان مختلف در برابر اسرائیل بود.
سال 2025؛ نقطه عطف ادبیات فلسطین
از مهمترین اتفاقات یک سال گذشته در این حوزه، میتوان به توجه ناشران جهانی برای چاپ کتابهای مرتبط با فلسطین و ادبیات این حوزه اشاره کرد؛ موفقیتی که چندان ساده به دست نیامد. این فرصت، زمینه را برای رساندن صدای فلسطین از گذر ادبیات و هنر به گوش جهانیان فراهم کرد. از این منظر میتوان سال 2025 را نقطه عطفی برای کتابهای مرتبط با فلسطین و غزه دانست؛ چرا که توجه جهانی همچنان بر نسلکشی و بحران انسانیِ مداوم در این خطه متمرکز مانده است.
در یک سال گذشته ناشران بزرگ جهانی به شناسایی و حمایت از صداهایی پرداختند که شاید چند سال پیش فرصتی برای شنیده شدن نداشتند؛ از جمله کتاب «چشمان غزه» نوشته پلستیا العَقَد (منتشرشده توسط Little, Brown and Company)، «چراغ دل: داستانهای برگزیده» اثر بانو مُشتاق (از انتشارات And Other Stories/Penguin Random House India)، و «وقتی به خانه رسیدم، به تو میگویم» نوشته هاله علیان (Simon & Schuster).
این موج نوین از روایتهای فلسطینی، بازتابی است از افزایش توجه ادبیات جهانی به مضامینی چون مقاومت در برابر اشغال، حافظه و تجربه زیسته در یکی از حساسترین فصلهای تاریخ فلسطین و جهان.
بایکوت نویسندگان حامی فلسطین در غرب
در حالی که موج توجه به ادبیات و هنر درباره فلسطین در جهان در حال گسترش است، جریانی نیز تلاش دارد تا صداهای تازه و حامی فلسطین در غرب را خاموش کند. در سال 2025، این مسئله بارها و بارها در رسانههای غربی مطرح شد؛ گزارشهایی که نشان میداد غرب تلاش دارد نویسندگان و هنرمندان حامی فلسطین را از متن به حاشیه براند و با ایجاد محدودیت در فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی این دست از نویسندگان، مانع از حضور آنها در جامعه شوند. این نوع برخوردها تا جایی پیش رفت که برای نویسندگانی که کتابی درباره فلسطین نداشتند و صرفاً در صفحات اجتماعی خود درباره نسلکشی اسرائیل اظهار نظر کرده بودند، نیز محدودیتهایی از این قبیل ایجاد شد. روزنامه گاردین در گزارشی مفصل در گفتوگو با 9 نویسنده ساکن آمریکا، این موضوع را بررسی کرد که خلاصهای از آن را میتوانید در اینجا بخوانید.
این موضوع در دیگر کشورهای غربی از جمله انگلستان نیز آشکارا دیده شد. به ویژه در زمانی که سالی رونی، نویسنده مشهور ایرلندی، تمام عواید حاصل از فروش آثارش را به گروه حمایت از فلسطین اختصاص داد؛ تصمیمی که با محدودیت ورود او به انگلستان مواجه و احتمال دستگیری او را در صدر اخبار قرار داد.
بیش از 600 نویسنده انگلیسی و فرانسوی اقدامات اسرائیل را «نسلکشی» خواندند
با وجود همه این محدودیتها، اعتراض نویسندگان جوامع غربی به اقدامات اسرائیل و «نسلکشی» خواندن آن در سال 2025 ادامه داشت. تحریم جوایز ادبی اسرائیل و انتشار کتاب در سرزمینهای اشغالی از سال 2024 آغاز شد؛ موجی که در نهایت بیش از هفت هزار نویسنده از سراسر جهان به آن پیوستند. این حرکت که نقطه عطفی در فضای ادبی جهان در قبال فلسطین به شمار میآید، مسیر را برای دیگر نویسندگان نیز باز کرد تا سکوت سنگین جامعه ادبی جهان را در قبال غزه بشکنند و فضای جدیدی ایجاد کنند. در همین راستا، 300 نویسنده مطرح فرانسوی، از جمله برندگان جایزه نوبل، و 380 نویسنده سرشناس انگلیسی و ایرلندی در نامهای تجاوز اسرائیل به خاک غزه را مصداق بارز «نسلکشی» دانستند.
نویسندگان سرشناسی چون آنی ارنو و ژان ماری گوستاو لو کلزیو از فرانسه و زادی اسمیت، ایان مک یوون، الیف شافاک و حنیف قریشی همچنین نویسندههای اسکاتلندی و ولزی عضو باشگاههای «قلم» پای این نامهها را امضا کردهاند. این اعتراضات زمانی شکل گرفت که رژیم صهیونیستی مانع ورود کمکهای بشردوستانه به خاک غزه و تحمیل گرسنگی به مردم و در نهایت به شهادت رساندن کودکان و غیر نظامیان ازاین طریق شد.
صدای نویسندگان اسرائیلی هم درآمد
حمایت از فلسطین و مردم غزه در این جنگ نابرابر تا جایی پیش رفت که حتی صدای نویسندگان اسرائیلی را نیز درآورد. دیوید گروسمن، برجستهترین رماننویس اسرائیل، لشکرکشی رژیم صهیونیستی در غزه را بالاخره «نسلکشی» دانست. او که برنده جوایز متعدد ادبی است، در مصاحبهای تأکید کرد که پس از سالها مقاومت در برابر استفاده از اصطلاح «نسلکشی»، اکنون «نمیتواند از آن خودداری کند»: «اما حالا نمیتوانم جلوی خودم را بگیرم؛ بعد از آنچه در روزنامهها خواندهام، تصاویری که دیدهام و صحبت با کسانی که آنجا بودهاند، دیگر نمیتوانم خودم را کنترل کنم».
این نویسنده افزود: «اشغال ما را فاسد کرده است، شاید مردم از شنیدن این حرف خسته شده باشند، اما این حقیقت است. ما از نظر نظامی قدرتمند و به توهم قدرت مطلق گرفتار شدهایم و فکر میکنیم میتوانیم هر کاری انجام دهیم».
غوغای غزه در مهمترین رویدادهای ادبی آمریکا
بحث درباره فلسطین در رویدادهای ادبی جهان در سال 2025 نیز ادامه داشت. جایزه ملی آمریکا محفلی شد برای حمایت از غزه و جایزه قلم آمریکا نیز به رویدادی برای اعتراض به اقدات اسرائیل تبدیل شد. جایزه کتاب ژان استاین، یکی از مهمترین بخشهای این جایزه ، همانند سال گذشته بیبرنده باقی ماند؛ چرا که برخی از نویسندگان و نامزدهای نهایی این بخش برای حمایت از غزه از جایزه انصراف دادند. با این حال، خانواده ژان استاین اعلام کرد که مبلغ کل جایزه را که حدود 75 هزار دلار است به دو نهاد حامی فلسطینیان اهدا میکند: بنیاد حمایت از کودکان فلسطینی و نهاد حقوقی فلسطین.
در انگلستان نیز دبیرخانه جایزه کتاب فلسطین 2025 اعلام کرد که حجم آثار ارسال شده به این دوره جایزه در قیاس با ادوار گذشته، رشد قابل توجهی داشته و این نشان دهنده تعامل رو به رشد جامعه جهانی به روایتهای فلسطین است.
انتهای پیام/