حال تالاب شادگان "اصلا" خوب نیست/تعیین حقابه ناچیز برای تالاب

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اهواز، تالاب بین المللی شادگان یکی از معروف‌ترین تالاب‌های کشور است که وجود مناظر بکر طبیعی و چشم‎اندازهای زیبا این تالاب را ثبت جهانی کرده است .

برخی از گردشگران هزاران کیلومتر را طی می‌کنند تا آنچه که در سایت‌های گردشگری درباره تالاب شادگان به تصویر کشیده را به چشم ببینند، بی‎خبر از آنکه چند سالی است که تالاب بی‎رمق شده و یک تنه به جنگ مشکلات ساخنه دست انسان‌ رفته است.

درد تالاب را فقط شادگانی‌ها و مردم منطقه می‌دانند و بس؛ وگرنه داعیه‌داران محیط زیست گویی تالاب شادگان را در "بلک لیست" قرار داده‌اند چرا که نه تنها اندیشه‎ای برای حل مشکلات این تالاب نمی‌کنند بلکه به نوعی باری اضافه بر دوش خمیده تالاب شادگان شده‌اند.

خبرگزاری تسنیم، به منظور بررسی وضعیت و مشکلات تالاب شادگان با محمدحسن فقیه، رئیس اداره حفاظت از محیط‌زیست شادگان به تفصیل به گفت‌وگو پرداخته است. مهم‌ترین محورها و مشروح سخنان رئیس اداره حفاظت از محیط‌زیست شادگان به این شرح است.

* حال تالاب شادگان خوب نیست
* گاهی از حقابه اختصاصی تالاب اصلأ آبی به تالاب نمی‌رسد
* وضعیت تالاب از حالت بحرانی گذشته است
* مردم حس می‌کنند تالاب مانند سابق توانایی تأمین امرار معاش آنها را ندارد
* مجموعه‌ای از پساب‌ها در تالاب شادگان تخلیه می‌شود
* تالاب شادگان غنی از مواد مورد مصرف در کودهای شیمیایی
* متاسفانه پییگیری قضایی برای الزام توسعه نیشکر را برای احداث تصفیه‌خانه نتیجه نداد

* طرح‌های انتقال آب بر روی سلامت مردم اثرگذار است.

تسنیم: در ابتدا کوتاه و گویا بفرمایید وضعیت تالاب بین المللی شادگان چگونه است؟

تالاب شادگان متاسفانه شرایط مطلوبی ندارد؛ زیست مندان، حیات وحش و محیط زیست طبیعی تالاب هیچکدام شرایط و حال خوبی ندارند.

تسنیم: دلیل این شرایط نامطلوب و حال بد تالاب چیست؟

دلیل اصلی شرایط نامساعد تالاب بحث خوشکسالی و نیز عدم تامین آب مورد نیاز تالاب است. آب مورد نیاز تالاب باید به نحوی تامین شود که نیازمندی‌های زیستی تالاب و نیز  کل تالاب شادگان را تحت پوشش قرار دهد.

حقابه‌ای که به تالاب شادگان اختصاص داده می‌شود مانند«قطره آبی می‌ماند که دهان را از خشکی نجات می‌دهد» و این نوع حقابه نفع مطلوبیت زیست محیطی برای تالاب ندارد.

تسنیم: میزان حقابه اختصاصی چقدر است و بر چه اساس می‌گویید که حقابه نفعی برای تالاب ندارد.

حقابه مصوب برای تالاب شادگان 5 متر مکعب بر ثانیه است و با وجود اینکه این میزان ارزش زیست محیطی آنچنانی ندارد و تالاب را از وضعیت بحرانی نجات نمی‌دهد ولی این میزان هم تامین نمی‌شود.

عمده آب رها سازی به دلیل مطرح بودن مبحث توسعه کشاورزی در بین کشاورزان تقسیم می‌شود و میزان ناچیزی به تالاب می‌رسد؛ از میزان حقابه اختصاصی گاهی کمتر از 5متر مکعب و گاهی نیز  اصلأ آبی به تالاب نمی‌رسد.

در تابستان از اردیبهشت ماه تا مرداد مقدار آبی که به تالاب جریان داشته صفر بوده به طوری که این شرایط بحرانی وضعیت بدی را برای تالاب رقم زده است. متاسفانه در بخشی از مناطق تالاب که خشک شده برخی از پرندگان مثل فلامینگو و نیز پرندگان بومی تلف شده بودند.

تسنیم: آیا می توان گفت وضعیت تالاب شادگان بحرانی است؟

بله، بحرانی است. اکنون تنوع زیستی مطلوبی را در تالاب مشاهده نمی‌کنیم به طوری که سیستم طبیعی بعضی از قسمت‌های تالاب بهم خورده و همچنین وضعیت اکوسیستم تالاب نیز تغییر کرده است.

خشک شدن برخی از قسمت‌های تالاب و تلف شدن پرندگان در پی آن نشان می‌دهد که وضعیت تالاب از حالت بحرانی نیز گذشته است.

اکنون آبی که در تالاب شادگان جریان دارد زهاب‌ها و پساب‌های کشاورزی است که از نظر کیفیتی بسیار نامرغوب و نامطلوب است.

تسنیم: امرار معاش برخی از مردم شادگان به واسطه تالاب انجام می‌شود با توجه به وضعیت بحرانی تالاب مردم منطقه عدم رضایتشان را به شما منتقل می‌کنند؟

در مدت خشک سالی که آب تالاب بسیار کم شده در حوزه کشاورزی اطراف تالاب مشکلات زیادی به وجود آمده به طور مثال در 3 سال گذشته در منطقه خنافره کاهش تولید خرما را شاهدیم.

در بحث باغات و به ویژه نخیلات متاثر از تالاب با توجه به گفته‌های جهادکشاورزی شرایط نامطلوبی به وجود آمده چرا که بین تالاب و مبحث کشاورزی در این شهرستان حلقه‌ای ارتباطی وجود دارد به طوری که اگر وضعیت تالاب به هر نحوی که باشد به همان شکل بر روی کشاورزی تاثیرگذار است.

گاهی در نشست‌های محلی که با منطقه برگزار می‌شود مردم نارضایتی‌هایشان را به ما منتقل می‌کنند که وضعیت صید از تالاب به مراتب نسبت به دیگر سال‌ها کم شده و نیز اینکه متاسفانه بافت گیاهی تالاب دچار تغییراتی شده و همچنین گونه گیاهی نی به دیگر گونه‌های خوراکی دام غلبه پیدا کرده است به طوری که بافت غالب تالاب گیاه نی شده است.

تسنیم: شرایط نامساعد تالاب چه تاثیری در برخی از مشاغل وابسته به تالاب مثل صیادی داشته؟

در گذشته در حدود 300 صیاد خواهان پروانه صید بودند ولی الان تعداد صیادها به  کمتر از 100 نفر رسیده و این نشان می‌دهد که مردم حس می‌کنند به دلیل آلودگی‌ها و مشکلات زیست محیطی ایجاد شده تالاب همانند سابق توانایی تامین امرار معاش آنها را ندارد.

تسنیم: تالاب چند هکتار است و چند هکتار از آن پرآب و یا خشک شده است؟

در تالاب 3 بخش وجود دارد؛ نخست بخش شیرین که بخش‌های شمالی تالاب هستند و نیز بخش لب‌شور که بخش میانی تالاب را شامل می‌شود همچنین بخش شور در زمره سومین بخش قرار می‌گیرد که به دریا متصل می‌شود.

قسمت عمده بخش شیرین تالاب که اکنون تقریبا به لب‌شور تبدیل شده در حدود 80 الی یکصد هزار هکتار است که از این مقدار در حدود 40 الی 50 هزار هکتار تالاب شادگان، آب دارد ولی آب این قسمت از تالاب از پساب‌های نیشکر و آب‌روده و نیز پساب‌های نهر بحره که پساب‌های بخش جنوبی شهر اهواز است، تامین می‌شود به نوعی می‌توان گفت که مجموعه‌ای از پساب‌ها در این تالاب تخلیه می‌شود .

در حدود 30هزار هکتار از بخش شیرین تالاب خشک است و می‌توان گفت که تقریبأ 25درصد بخش شیرین تالاب شادگان خشک شده است.

بخش لب‌شور تالاب که کلأ خشک است؛ این بخش مساحتی در حدود صد هزار هکتار دارد که کاملأ خشک شده و از اردیبهشت ماه تا شهریور ماه کاملأ خشک است به طوری که وضعیت بی‌آبی را در این منطقه مشاهده می‌کنیم.

متاسفانه شوری این بخش از تالاب به قدری زیاد شده که پهنه‌ای از نمک را در این بخش می‌بینیم؛ این مسئله به نوعی از "معضل" هم بالاتر رفته است.

منطقه شور که مناطق خوریات و متصل به دریا است در حدود 200هزار هکتار را شامل می‌شود که این قسمت از تالاب بر اساس جریانات جذر و مدی گاهی آبدار و گاهی خشک می‌شود و همیشه نیز پهنه نمک بر آن پوشیده است.

تسنیم: عمده دلیل خشک شدن تالاب چیست؟

نیاز طبیعی و اکوسیستمی تالاب‌ها است که حداقل سالی دو بار سیلاب ببینند تا مناطق دچار خشکی را بهبهود ببخشندو آلودگی‌ها را شست‌وشو کرده و به سمت دریا ببرند. این فرایند تا قبل از احداث سدها اتفاق می‌افتاده و اگر چه سیلاب‌ها به روستاها خسارت می‌زد و با احداث سدها بخشی از سیل کنترل شد ولی توسعه سدسازی در استان و کنترل جریانات آبی حالت طبیعی محیط زیست را برهم زد.

اکنون شاهدیم که میزان تامین آب تالاب به شدت کاسته شده و دلیل این کاهش آب تالاب و نیز مشکلات منطقه دستکاری در طبعیت بوده است.

تامین آب اکنون صرفا برای نگهداشتن شرایط ناپایدار و در حد آبدار شدن سطح تالاب است.

تسنیم: چه مسائلی وضعیت تالاب را به مرز بحران رسانده؟

خشک سالی موجود در منطقه، حرص و ولعی که برای نگهداری آب برای مسائل کشاورزی وجود دارد، آلایندگی‌ها و پساب‌های مختلفی که به تالاب ریخته می‌شود، حتی پساب‎های شهری که بدون کنترل و هیچ تصفیه‌ای به تالاب وارد می‌شوند، دست به دست هم داده‌اند تا تبعات بسیار وحشتاناکی را برای تالاب به بار آورده‌اند.

تسنیم:  برای جلوگیری از ورود پساب‌ها چه اقداماتی انجام شده ؟

از آنجا که زهاب‌های همه اراضی کشاورزی اطراف تالاب از طریق نهرهای طبیعی وارد تالاب می‌شوند در زمینه پساب‌های کشاورزی نمی‌توانیم اقدامی انجام دهیم.

از طرفی بیش از 2 دهه است که جریانات آبی نهر ماله و نهر بهره در تالاب تخلیه می‌شود و اقدامی آنچنانی برای کنترل پساب ها در این دو نهر انجام نشده است.

پساب کشاورزی کشت و صنعت نی شکر هم به تالاب ریخته می‌شود و مسئولان این شرکت ادعا می‌کنند که شرایط پسابی نی شکر نسبت به سال‌های قبل بهتر شده درصورتی که وقتی پساب‌ها توسط محیط زیست پایش و نمونه گیری می‌شود می‌بینیم آبی که در تالاب تخلیه می‌شود شوری بالا و موادی مثل فسفات و نیترات دارد.

تخلیه این 2 عنصر سبب می‌شود که تالاب شادگان به یک تالابی که غنی از مواد مورد مصرف در کودهای شیمیای و اراضی کشاوری است تبدیل شود و تغذیه‌گرایی تالاب به سمتی حرکت کند که تالاب از حالت طبیعی خارج شده و مشکلاتی را برای زیست‌مندانش ایجاد کند.

تسنیم: اظهار نظر مسئولان کشت و صنعت نیشکر در این باره چیست؟

پیگیر وضعیت پساب‌های نیشکر هستیم که وضعیت کنترل شود ولی مسئولان مربوطه می‌گویند وضعیت پساب‌ها به نسبت قبل بهتر است و قبول نمی‌کنند که سیستم تصفیه‌کننده‌ای را برای پساب‌ها احداث کنند.

آنها حاضر نمی‌شوند آبی که برای فعالیت‌های این شرکت از رودخانه کارون گرفته می‌شود و هدر می‌رود را تصفیه کنند تا دوباره در مزارع کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد.

با تصفیه پساب‌ها هم از حجم برداشتی آب کارون و هدر رفت آن کمتر می‌شود و هم اینکه آلودگی به تالاب ریخته نمی‌شود ولی متاسفانه مسئولان نی شکر قبول نمی‌کنند.

تسنیم: آیا با دلیل و مدرک می‌گویند که وضعیت پساب‌ها بهتر شده و یا فقط حرف می‌زنند؟!

ادعا دارند که آزمایشگاه‌هایشان سالم بودن آب را تایید می‌کنند و از آنجا که باید مدارکشان را به ما نشان دهند ولی به رغم پافشاری‌های محیط زیست و اقدامات انجام شده تا کنون نتیجه‌ای دریافت نشده است.

ما از طریق شهرستان شکایت‌هایی و اقدامات قضایی را علیه این سه شرکت داشته‌ایم ولی هیچکدامشان نتیجه لازم را نداشته و هیچ اقدامی هم از سوی نیشکر نمی‌بینیم که پساب‌های این شرکت‌ها را قبل از تخلیه در تالاب، کنترل کنند یا حداقل اینکه التزام قانونی داشته باشند ولی متاسفانه دستوری و یا قانونی که آنها را به تصفیه پساب‌ها ملزم کند، مشاهده نمی‌کنیم.

تسنیم: رأی دادگاه در این زمینه به کجا رسید؟

در دادگاه نیز چندین بار اعلام جرم کردیم ولی هر دفعه که توسط ما اقدام قضایی انجام می‌شود عدم صلاحیت از شهرستان به اهواز فرستاده می شود و بعد در اهواز که پیگیری‌های قضایی انجام می‌شود نهایتا حکمی صادر می‎شود که یا به نفع نیشکر است یا حکم علیه خود مدیرعامل است که فقط با یک جریمه مسئله خاتمه می‌یابد.

با حکم قضایی آنها را برای الزام تهیه تصفیه خانه محکوم نمی‌کنند و یا اینکه تخلیه این آب‌های مضر به تالاب را متوقف نمی‌کنند.

محیط زیست در این سالها با پایش‌های که انجام می دهد جرایم زیست محیطی را از نیشکر دریافت کرده ولی این جرایم کمکی به تالاب نمی‌کند.

تسنیم: کشت و صنعت نیشکر باعث شوری آب تالاب می شود؟

نه تنها آب تالاب را شور می‌کند بلکه سموم کشاورزی که برای آفات و علف‌های هرز در اراضی آنها به وفور استفاده می‌شود به تالاب منتقل می‌شود به همین سبب حجم عظیمی از آلودگی‌ها را در تالاب مشاهده می‌کنیم.

تسنیم: باتوجه به وضعیت تالاب شادگان و مردمی که زندگی‌شان متاثر از وضعیت تالاب است نظرتان درباره طرح‌های انتقال آب به استان‌های دیگر چیست؟

کارون منبع آب شرب شهرها و روستاهای زیادی است این طرح‌های انتقال آب‌ علاوه بر اینکه رودخانه کارون را دچار مشکل می‌کنند جمعیت این مناطق که بیش از 2میلیون نفر هستند را نیز دچار مشکل می‌کنند.

اگر وضعیت سیستم طبیعی رودخانه کارون را به طور مثال با طرح‌های انتقال آب دستکاری کنیم کمیت و کیفت آب این رودخانه کاهش می‌یابد.

با توجه به پایش‌های انجام شده وضعیت فعلی رودخانه کارون در حد متوسط است که انتقال آب می‌تواند این میزان را باز هم کاهش دهد و این افت کمی و کیفی آب رودخانه کارون طبیعتا روی سلامت مردم نیز اثر زیانباری خواهد گذاشت.

علاوه بر این چطور می‌توانیم آب کارون را به استان های دیگر انتقال دهیم در حالی که به دنبال توسعه اراضی 550هزار هکتاری هستیم که منبع تامین آب مورد نیاز این اراضی همین کارون است.

با این اوصاف فردا و آینده این رودخانه مطمئنأ نامطلوب است و مردم جنوب خوزستان شرایط را تحمل نخواهند کرد هر چند که الان شرایط بسیار سخت بی‌آبی و کیفیت نامطلوب آب را تحمل می‌کنند.

متاسفانه ما هیچ کار اصولی و کارشناسی شده با حلاجی ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آن و نیز با آینده‌نگری و سپس اخذ تصمیم کلان را برای آینده کارون نمی‌گیریم.

متاسفانه همچنین چیزی را در هیچ یک از مسائل کلان محیط زیسیت نمی‌بینیم و هر چه آسیب می‌بینیم از بی خردی برخی از تصمیم گیران در حوزه توسعه و اشتغال است که دارند همینجور می‌تازند بدون اینکه برخی از مسائل را پیش‌بینی کنند و عواقب توسعه و تصمیمات را بسنجند.

نه فقط خوزستان بلکه استان‌های دیگری هم هستند که وضعیت محیط زیستی اسفناکی دارند؛ اگر چه دولت دارد سعی می‌کند که حرکت‌هایی در این زمینه انجام دهد ولی گاهی مسائلی پیش می‌آید که این مسائل را مدنظر قرار نمی‎دهند.

اگر روزی بحث انتقال بین حوزه‌ای کارون انجام شود بر اساس مطالعات علمی انجام شده رودخانه کارون دچار بحران می‌شود و دود این بحران به چشم مردم منطقه می‌رود.

گفت‎وگو از فاطمه طاهری

انتهای پیام/ ی