به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، ورودی میدان آستانه قم، چند قدمی حرم حضرت فاطمه معصومه(س)، دو گنبد فیروزهای با معماری خاص نمایانگر وجود مکانی مهم است که هر زائر و رهگذری را به خود فرامیخواند. قبرستان شیخان بعد از قبرستان وادیالسلام در نجف، دومین قبرستان تاریخی جهان اسلام و از قبرستانهای قدیمی شهر قم است که بیش از 600 نفر از علما و بزرگان در آن آرمیدهاند.
«مقبره الشیوخ» با قدمتی بیش از هزار سال
پس از تخریب بخشهای قبرستان بابلان و همچنین اجرای طرحهای توسعه و نوسازی شهر قم قبرستان شیخان بهصورت قبرستانی مجزا و در وضعیت کنونی درآمد و از آن در برخی منابع به «مقبره الشیوخ» نیز یادشده است.
قبرستان یا مقبره شیخان با قدمتی بیش از هزار سال، از زمان امامان شیعه وجود داشته است. چه آنکه چند تن از اصحاب و راویان امام جعفر صادق(ع)، امام رضا(ع)، امام جواد(ع) و امام هادی(ع) مانند زکریا بن ادریس و پسرعمویش زکریا بن آدم و برادرزاده او آدم بن اسحاق و اسحاق بن آدم در آن مدفوناند. و گویا به دلیل حضور این بزرگان است که آن را شیخان نامیدهاند.
زکریا بن آدم اشعری قمی که سال رحلتش در 201 هجری قمری، پس از رحلت حضرت معصومه(س) بوده است و نجاشی، رجالی بزرگ شیعه وی را چنین میستاید: عالمی سترگ مورداطمینان و ثقه که منزلتی عالی دارد و نزد امامان خاصه حضرت رضا(ع) موقعیت و جایگاه ویژهای داشت و از عظمت مقام وی همین بس که امام رضا(ع) به او میفرماید: (ای زکریا بن آدم)... از خاندان تو بلا دفع میشود به خاطر تو؛ هم چنانکه از اهل بغداد به خاطر امام موسی کاظم(ع) بلایا دفع میشد، یکی از مدفونین و محل زیارت مردم قم در این قبرستان است.
ساخت بنا توسط فتحعلی شاه قاجار
علی بن ابراهیم قمی نیز که از اجلّه روات امامیه و معاصر با حضرت امام حسن عسگری(ع) بوده و آثار متعدد علمی و روایتی از او برجایمانده و به دلیل وسایط کمی که بین ایشان و امام معصوم بوده از ارزش بسیار بالایی برخوردار است نیز یکی از دیگر مدفونین شیخان است.
مقبره آیتالله کبیر که در کنار مقبره زکریا بن آدم قرار دارد و بسیاری از علمای شیعه که از قدیمیترین آن میتوان به محمد طاهر قمی از فقهای دوره صفویه و میرزا ابوالقاسم قمی معروف به میرزای قمی از بزرگترین علمای دوره فتحعلی شاه قاجار اشاره کرد نیز د راین قبرستان آرامگرفتهاند.
در این قبرستان شش مقبره وجود داشته که قدیمیترین مقبرهها از آن زکریا بن آدم اشعری است. بر اساس گزارش میرزا عباس فیض، نخستین بار فتحعلی شاه قاجار بر مزار میرزای قمی بقعه و گنبدی با کاشیکاری بنا کرد که بعدها مرمت شد. مقبره میرزای قمی تقریباً در وسط قبرستان قرار گرفت و زائران زیادی دارد و در این مقبره علاوه بر میرزای قمی، نوادهاش آیتالله نجم الدین شیخ میرزا ابوالقاسم نراقی فرزند ملامحمد نراقی نیز مدفون است.
همچنین میرزا جواد آقا ملکی تبریزی فقیه و عارف معروف، قبر دکتر محمد قریب بنیانگذار طب نوین اطفال در ایران هم در همین قبرستان قرار دارد. هشت کشتهشده حمله تروریستیِ هفتم تیر 1360 نیز همراه خانوادههایشان در این قبرستان به خاک سپردهشدهاند.
نورانیترین مکان بعد از حرم حضرت معصومه(س)
این قبرستان نزد برخی علما قداست دارد. نقلشده است که برخی عالمان ازجمله آیتالله کلباسی و آیتالله سید احمد خوانساری پابرهنه وارد این قبرستان میشدند.
همچنین از سید هاشم حداد (از عارفان نامی و برجستهترین شاگرد آیتالله سید علی قاضی) نقلشده است: (قبرستان شیخان) بسیار پرنور و پربرکت است و خدا میداند چه نفوس زکیه و طیبهای در اینجا مدفوناند. پس از قبر مطهّر بیبی که فضای قم و اطراف قم را باز و گسترده و سبک و نورانی نموده است و بهواسطهٔ برکات آن حضرت است که گویا خستگی از زمین قم و از خاک قم برداشتهشده است، هیچ مکانی در قم بهاندازهٔ این قبرستان نورانی و بارحمت نیست و سزاوار است طلاب و سایرین بیشتر از این به این مکان توجّه داشته باشند و از فضائل و فواضل معنوی و ملکوتی آن بهرهمند شوند و نگذارند این آثار محو شود و دستخوش نسیان قرار گیرد.
سالیانی است قبرستان شیخان قم در محاصره بازارچهای ناهمگون قرا دارد که سالها قبل به دلیل موردتوجه و محل زیارت بودن این قبرستان پیرامونش شکلگرفته بود و در طرح جامع شهری و توسعه حرم مطهر حضرت معصومه(س) دستور تخریب دارد اما به دلیل مقاومت کسبه و عدم اهتمام جدی مسئولان به برطرف کردن این منظره نامناسب، همچنان دارای شرایط و دیدی درخور نیست.
در سالهای اخیر و بهویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تعدادی از شهدا، شعرا و ذاکران اهلبیت(ع) در این قبرستان به خاک سپردهشدهاند که در صدر آنها مرحوم ملاحسین مولوی را میتوان نام برد. روحشان شاد و یادشان گرامی باد.
انتهای پیام/