به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، گناباد در 276 کیلومتری جنوب مشهد قرار دارد. آب و هوایش بیابانی گرم و خشک است و اهالیاش در بخش کشاورزی و صنایع وابسته بدان فعالیت میکنند. بنای این شهر را به شاهان هخامنشی نسبت میدهند و چنان که میدانیم در دوران سلجوقی و خوارزمشاهی(سده پنجم تا هفتم هجری) شهرآبادی بوده است.
در دوره صفویه (سده دهم تا دوازدهم هجری) گناباد صحنه نبردهای دامنهدار صفویان و ازبکان بود و در همین دوره گسترش و آبادانی چشمگیری را تجربه کرد. در آغاز سده سیزدهم نیز ایل شیبانی بر گناباد تسلط یافت و در این منطقه ساکن شد. معروفیت گناباد در دوره اخیر بیشتر بهسبب وجود فرقهای از صوفیان ایران است که به «نعمتاللهی گنابادی» شهرت دارد و خود شعبهای از فرقه بزرگ «نعمتاللهی» است. نورعلیشاه، صالح علیشاه و رضا علیشاه از اقطاب بزرگ فرقه گنابادی هستند. مهمترین دیدنیهای گناباد را میتوان این گونه وصف کرد:
مسجد جامع گناباد
مسجد جامع گناباد طبق کتیبه آن در سال 609 هجری قمری یعنی پایان دوره خوارزمشاهیان ساخته شده است. آنچه بدین مسجد اعتبار خاصی بخشیده، کتیبه کوفی، آجرکاریهای ظریف و ساختمان محراب آن است.
امامزاده سلطان محمد عابد
سلطان محمد عابد را بنابر روایتی برادر امام رضا(ع) و به روایتی دیگر عموی آن حضرت و فرزند امام جعفر صادق(ع) میدانند. مزار این امامزاده در منطقه کاخک در 24 کیلومتری، جنوب گناباد قرار دارد. مطابق شواهد موجود ساختمان امامزاده سلطان محمد عابد در پایان دوره سلجوقی ساخته شده و در دوره تیموری و صفوی مرمت شده است. کتیبه موجود در بنا به خط «علیرضا عباسی» خوشنویس بزرگ عصر صفوی است که تاریخ 980 هجری قمری(دوره شاه تهماسب اول) را دارد.
روستای بیدخت
روستای بیدخت که در محدوده شهرستان گناباد قرار گرفته، از نظر جاذبهها طبیعی، آثار تاریخی و اماکن زیارتی حایز اهمیت بسیار است. علاوه بر طبیعت زیبای روستا، بقعهای به نام «بقعه سلطانی» در آن جای دارد که مدفن چند تن از صوفیان نعمتالهی از جمله «ملا سلطانعلی شاه گنابادی»، عارف و مفسر بیمانند شیعه، صاحب و مفسر بیمانند شیعه، صاحب مهمترین تفسیر عرفانی به نام «بیان السعاده» و «صالح علیشاه» است.
این بقعه با معماری زیبا و چشمنواز خود، حجرههایی نیز برای اقامت مسافران دارد. «مسجد جامع بیدخت» که در پایان سده دوازدهم هجری ساخته شده از دیگر آثار تاریخی روستای بیدخت است. غار بیدخت در رشته کوههای کالاری نیز در زمره جاذبههای طبیعی بیدخت قرار میگیرد. بدنه این غار از سنگ مرمر مرغوب شکل گرفته است.
روستای گیسور
روستای گیسور در 72 کیلومتری شمالشرقی گناباد قرار دارد و آثار تاریخی زیادی را در خود جای داده است. قدیمیترین این آثار آتشکدهای است متعلق به دوره پیش از اسلام و معروفترین اثر نیز آرامگاه «جغتین گیسور» است. این آرامگاه به یکی از خوانین یا امرای مغول اختصاص دارد و در دوره ایلخانی (سده هفتم و هشتم هجری) ساخته شده است.
چند قلعه باستانی به نامهای «دختر شوراب»، «قبر پیران ویسه» و «پشن» دیگر آثار تاریخی روستای گیسور را تشکیل میدهند. امامزاده احمد با مزار بیمرغ از آثار دوره صفویه و منسوب به برادر امام رضا(ع)؛ مسجد جامع بجستان از دوره تیموری و مسجد کاخک که در دوره صفویه ساخته شده، در زمره دیگر دیدنیهای شهرستان گنباد قرار میگیرند.
یخدان کوثر
این اثر معماری در حدود 4 کیلومتری شمال شرقی بیدخت در مجاورت روستای متروکه کوثر در میان اراضی کشاورزی واقع است. بطور کلی یخدان کوثر از سه بخش دیوار شرقی و غربی جوی مخصوص و محل جمعآوری یخهای ابتیاع شده شکل گرفته است. دیوار این یخدان از خشت و چینه ایجاد شده و در پشت آن نیز جوی قرار داشته است. که در داخل آن انباشته شده و در شبهای سرد زمستان به یخ تبدیل میشد. پس از آن یخها که بیشتر بصورت لایهلایه بوده است به چال یا محوطه نگهداری یخ منتقل میشد.
برای جدا ماندن لایههای یخ از همدیگر از کیسههای کاه استفاده میشد. پوشش محوظه یخ در یخدان کوثر به گونهای است که در ابتدا قاعده مخروطی آن با قطر بیشتر بوده و هر چه به انتهای مخروط نزدیک میشوید از دایره کاسته شده تا به راس آن منتهی میشود. در حاشیه بخشی از دیوار مکانی برای یخدانبان قرار داشته است.
تکزو
جغرافیای طبیعی شهرستان و شهر گناباد نشان میدهد که این شهرستان در دوران پیش از اسلام معبر داخلی فلات ایران و قسمتهای شرقی آن محل برخورد و میدان جنگ لشکریان ایران و توران بوده است. همچنین مشخص است که در کنار این معبر اصلی و جنگی که به وسیله تنگلهای کلات و زیبد به دشت پشن و گیسور و بلاخره به قسمتهای شرق ایران میپیوسته، آثار تاریخی از جمله قلعه فرود وجود دارد. قلهای که قلعه فرود بر فراز آن قرار دارد رفیع و عظیم به وسیله دو تک (تنگه) از قله های اطراف خود جدا شده است یکی از دره ها به “تک زو” که ابی به همین نام در آن جاری است معروف است.
این آب آبشارهایی به ارتفاع 3 تا 10 متر تشکیل میدهد و قریه کوچکی به نام “زو” را مشروب میکند. دیوارهای سنگی اطراف آن بسیار مرتفع به نظر میرسد و در بعضی جاها به صورت ایوان مسقف در آمده است ، این منطقه ییلاقی در 30 کیلومتری جنوب غرب گناباد است .
قنات قصبه
قنات قصبه گناباد به عنوان یکی از پدیدههای شگفت انگیز دست ساخته انسان در طول تاریخ و نمادی از همنوایی بشر با طبیعت توجه بسیاری از مورخان و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. این قنات از میانه اراضی کوی شرقی گناباد از محلی معروف به«برج علی ضامن» در داخل رسوبهای ریز دانه آغاز شده و از هفت کانال متصل به هم شکل گرفته است. بر اساس آخرین مطالعات طول این قنات 33 هزار و 113 متر و تعداد چاههای آن متجاوز از 470 حلقه و عمق مادر چاه آن نیز حدوداً 280 تا 300 متر است. ناصر خسرو قبادیانی نخستین کسی است که در سفر نامهاش به توصیف این قنات پرداخته و عمق چاه آن را 700 گز و طول آن را چهار فرسنگ ذکر نموده است و آن را نیز به کیخسرو نسبت داده است.
ظاهراً و یا از کنار طولانیترین رشته انشعابی این قنات به نام دولاب نو عبور کرده است. فضای داخلی قنات دارای کانالهای و تونلهای اعجاب انگیزی است که با بررسیهای انجام یافته بر روی آن حفرههایی مشخص شده ظاهراً این قسمتها برای قرار دادن چراغ و پینهسوز و وسایل روشنایی به کار میرفته است. درحال حاضر میزان آبدهی این قنات 150 لیتردر ثانیه است.
این پدیده میتواند با ارائه طرح مناسب به مکان توریستی بسیار جذاب و دیدنی تبدیل شود. قطعه سفالهای پراکنده در اطراف دهانه چاهها حاکی از این است که رشته قصبه در واقع کانال اولیه اصلی قنات گناباد بوده که در زمان هخامنشیان حفر شده و در پی آن رشتههای دیگری در مواقع خشک سالی ایجاد شده است. قنات قصبه گناباد به عنوان منطقه نمونه گردشگری به تصویب رسیده است.
انتهای پیام/