به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، این روزها سر هر کوچه و سردر هر منزلی پرچمی برافراشته شده تا عرض ارادت شود به پیشگاه مقدس 72 یار دشت کربلا که هر روز که از این ماه غمبار میگذرد ارادت مومنانه به اهل بیت(ع) بیشتر نمایان میشود.
در همین حال و هوای محرم که دستجات عزاداری در کوچه پس کوچههای شهر به راه میافتد، نظرم را نشان و علامتی به سوی خود جلب میکند، علامتی که در راس هیئت بر دوش پهلوانان جوان به راه میافتد و در میانه راه میچرخد و در پیشگاه هر منزل شهیدی، عرض سلام میکند.
حمل علم یا علامت از پیش از دوره صفویه در فرهنگ عزداریهای محرم مردم این سرزمین جای گرفته که جدای از این تم مذهبی که این علامت با خود به همراه دارد، هنری را به نمایش میگذارد که این روزها در پیچ و تاب فراموشی است.
به همین بهانه به سراغ مجید نثارعلی هنرمند پیشکسوت هنر علمسازی رفتیم، هنرمندی که بیش از 45 سال است در این حرفه مشغول به فعالیت است و از برکت این هنر آیینی – مذهبی برایمان سخن میگوید.
در ادامه متن گفتوگوی تسنیم را با مجید نثارعلی هنرمند پیشکوست علمسازی اصفهان میخوانید.
تسنیم: برای ما بگویید که از چه زمانی به این هنر علاقمند شدید و وارد این رشته هنری شدید؟
نثارعلی: من حدود 45 سال است که در این شغل هستم و در کودکی پیش استاد جوهریان در بازار اصفهان مشغول به کار شدم و از همان کودکی به هنر علامتسازی علاقهمند شدم.
هر کار هنری به ویژه صنایع دستی نیازمند علاقه است، شغل علامت سازی ترکیب چندین هنر دستی است که اگر کسی به آن علاقه نداشته باشد نمیتواند در این رشته دوام بیاورد.
تسنیم: علم یا علامت سازی در فرهنگ مذهبی ما ریشه دارد، از گذشته و تاریخ این هنر صحبت بفرمایید.
نثارعلی: علم یا علامت از دو جهت همگام با هم همخوانی دارد، علم در زمان قدیم به عنوان پرچم بوده و در گذشته از پوست آهو استفاده میشده و از زمان صفویه به بعد این هنر با مصالح فلزی خود را نشان داده و تا به امروز ادامه پیدا کرده است.
برای علامت سازی باید چند رشته هنری را فراگرفت مانند فلزکاری، مشبککاری، برشکاری، رنگکاری و خوشنویسی و دیگر هنرها بوده که برای ساخت علم چندین گروه از مشاغل از این راه ارتزاق میکنند.
تسنیم: این علامتها و نشانهایی که در علم استفاده میشود، نشانه چیست؟
نثارعلی: علم یا علامت سازی جنبههای مذهبی دارد، اژدهایی که در علم نصب میشود نشان از اژدهای عصای حضرت موسی است، علامت دست نشان دهند دست بریده حضرت ابولفضل(ع) است و شش گوشهای که در تیغههای میانی قرار میگیرد نشانه قبر شش گوشه حضرت امام حسین(ع) است.
همچنین تبرهایی که در زیر تیغهها و سینه علامتهای استفاده میشود نشانه تبر حضرت ابراهیم(ع) است و پرچمهایی که در علمها استفاده میشود، تمام اسمهای اعظم خداوند است و در کل میتوان گفت که علم تنها نشانه عاشورا نیست بلکه فلسفه تاریخ اسلام را بیان میکند.
این علمها مجالس حضرت اباعبدالله الحسین(ع) را تزئین میکند و از طرفی کودکان و نوجوانان را به مجالس مذهبی و هیئتهای عزاداری جذب میکند.
تسنیم: این هنر برای شما چقدر معنویت داشته است.
نثارعلی: این هنر از نظر مادی سود چندانی ندارد و تنها از نظر معنوی روح انسان به آرامش میرسد و زمانی که از این علمها در مجالس مذهبی استفاده میشود، خستگی از تن ما به در میرود و این معنویت از طریق خاندان اهل بیت(ع) به شغل و هنر ما داده میشود.
شاید در طول سال برداشت مادی و پولی برای ما نداشته باشد اما در طول سال شاهد برکت این هنر در زندگی خود هستیم که این لطف ائمه اطهار است و من به شخصه این برکت را در زندگی خود احساس میکنم.
تسنیم: آیا در طول این سالهایی که مشغول به هنر علم سازی هستند، با رویداد خاص و ویژهای روبهرو شدهاید؟
نثارعلی: چند سال پیش یک طرحی به ذهنم رسید که عکس حضرت ابوالفضل(ع) را در علامت استفاده کردم و علم را با چراغها تزئین کردم، همان سال تمام علمهایی که در طول سال ساخته بودم به فروش رسید، پسرم این علم را پشت پستوی مغازه پنهان کرده بود که این علم را کسی نمیخرد، در روزهای انتهای به روز عاشورا بود که روی یک زن و شوهر جوان به مغازه من آمدند و با نگاهی کنجکاوانه به دنبال یک علم با مشخصاتی که در مد نظر داشتند میگشتند و وقتی این علم را از پستوی مغازه بیرون آوردم و به این زوج نشان دادم، خانم جوان گفت که دقیقا مانند این علم را که مزین به عکس حضرت ابوالفضل(ع) است را در خواب دیده و همان زمان آن را برای یک هیئت عزاداری خرید.
در طول این سالها مشتریهای متفاوتی داشتم که بر اساس چیزهایی که به آنها الهام میشد به دنبال خرید علم میآمدند و این همان برکت و عشقی است که ما را سالها به این هنر پایبند کرده است و روزیمان را تامین میکند.
تسنیم: با توجه به اینکه این سالها هنر و صنعت در حال پیشرفت است و لاجرم برخی از هنرها در سرعت پیشرفت تکنولوژی به فراموشی میروند و منسوخ میشوند، با توجه به اینکه علم یا علامت سازی پیشینه بیش از 400 سال در این ایران دارد، آیا مدرنیته امروز بر این هنر هم تاثیر گذاشته است؟
نثارعلی: امروزه تنها در ماه محرم و صفر مردم به سراغ علم میرود و از نظر من این حسن محسوب میشود که از فراموش شدن این هنر جلوگیری میکند و در واقع اینکه هویت این هنر به عاشورا و محرم گره خورده، خوب است، البته در طول سالهای گذشته توجه و حمایت از این هنر کمتر از گذشته شده اما هنوز وقتی محرم نزدیک میشود، مردم به سراغ این هنر میآیند.
علمسازی یا علامتسازی یک هنر کاملا دستی است تمام هنرهایی که در علم استفاده میشود با دست صورت میگیرد البته به دلیل نوع موادی که در این هنر استفاده میشود، خیلی از فعالان این هنر با مشکلات ریوی و قلبی مواجه میشوند وامروز کمتر جوانی را میبینیم که به سراغ این هنر بیاید.
گفتوگو از زینب کلانتری
انتهای پیام/