به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ بنابر آمارهای رسمی و پیشبینیهای پژوهشگران و فعالان جمعیتی، کشور ایران در حال رسیدن به نرخ رشد جمعیت صفر و وقوع بحران سالمندی است.
این اتفاق در کشورهای دیگر جهان نیز مسبوق به سابقه بوده است و تنها مختص به کشور ما نیست اما در این زمینه نکتهای قابل توجه وجود دارد که روند بهبود و تصحیح این مسئله را با اختلال مواجه میکند؛ جمعیت یک موضوع فراجناحی و ملی است و با وجود موانعی که بر سر راه افزایش آن وجود دارد باید یک خانواده بهعنوان کوچکترین بخش جامعه، دیدی کلان و بلندمدت به آن داشته باشد به این معنی که با علم بر شرایط اقتصادی نامساعدی که این روزها گریبانگیر کشور شده است، نباید به بحث جمعیت نگاهی سلیقهای و کوتاهمدت داشت.
با ایجاد عزم و آگاهی در مردم، دولت و مجلس نیز باید پای کار بیایند و سیاستهای تشویقی درخور و مناسبی را تصویب و اجرا کنند؛ تا اینجای کار مجلس شورای اسلامی یازدهم، نویددهنده روزهای خوش جمعیتی بوده است زیرا که نخستین طرحی که در مجلس جدید اعلام وصول شد، طرح "تعالی خانواده و جمعیت" بود.
اگر مردم نیز در این زمینه به باور و اعتقاد قلبی برسند، این بحران قبل از وقوع، علاج خواهد شد؛ همانطور که گفته شد کشورهای دیگر جهان نیز برای حفظ جمعیت خود و رهایی از بحران جمعیت، برنامههایی را پیاده کردهاند؛ یکی از این برنامهها، الگوی "perfect family" یا خانواده کامل است؛ این الگو همزمان نیازهای روانی و اجتماعی یک جامعه ایدهآل و پویا را تأمین میکند به این معنی که ابتدا یک خانواده مطلوب شکل میگیرد و در نهایت به شکلگیری یک جامعه مطلوب منجر میشود.
برای درک بهتر الگوی "perfect family" یا "خانواده کامل" با دکتر صالح قاسمی، پژوهشگر و فعال جمعیتی گفتگویی انجام دادهایم که در پی میآید:
تسنیم: بهزبان ساده "خانواده کامل" چه تعریفی دارد و چه هدفی را دنبال میکند؟
دکتر قاسمی: "خانواده کامل" خانوادهای است که همه اعضای آن همه روابط درون خانوادگی را تجربه کنند؛ بهعبارت دیگر والدین، فرزند دختر و پسر داشته و فرزندان اعم از دختر و پسر، خواهر و برادر داشته باشند؛ "perfect family" یا "خانواده کامل" یک الگوی بینالمللی است و حداقل با چهار فرزند (دو پسر و دو دختر) است.
کاهش نرخ باروری در کشورهای دیگر جهان نیز به وجود آمده است اما آنها برای حل این معضل به فکر چارهاندیشی افتادند، برخی از کشورها برای آنکه به نرخ منفی رشد جمعیت یا کاهش جمعیت مبتلا نشوند، ایدهآلی برای خود در نظر گرفتند؛ به این شکل که نرخ رشد جمعیت مثبتی را حتی در حدود یک تا نیم درصد حفظ کنند.
مطالعاتی در این زمینه انجام گرفته و در نهایت یک الگو طراحی شده است؛ این الگو میگوید اگر خانوادهها را برای فرزندآوری بهروی سه یا چهار فرزند تشویق کنیم در این صورت "نرخ باروری" یا "TFR" به حدود 2.5 تا 3 فرزند میرسد، به این معنی که اگر 4 فرزند ترویج شود با در نظر گرفتن مسائلی همچون میزان ناباروریها، سوانح و... در نهایت با حصول به حدود 2.5 تا 3 فرزند بهازای هر زوج، نرخ باروری مناسب محقق خواهد شد و در این صورت نرخ رشد جمعیتی مثبت حفظ میشود.
تسنیم: پس با این تعریف، الگوی "خانواده کامل" در خارج از ایران شکل گرفته است؟
بله؛ تجربیات جمعیتی کشورهای جهان را بر آن داشته که استانداردی جمعیتی را در نظر بگیرند، به این ترتیب تعبیر جدیدی با عنوان مذکور در دنیا ایجاد شد و همانطور که گفته شد هدف این طرح آن بود که نرخ باروری 2.5 تا 3 فرزند را عملی کند؛ این میزان از نرخ باروری مانع از صفر شدن نرخ رشد جمعیت میشود.
تسنیم: با درنظرگرفتن ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی، آیا الگوی "خانواده کامل" در کشور ما قابل پیادهسازی است؟
پیشنهاد امروز پژوهشگران حوزه جمعیت برای الگوسازی در زمینه فرزندآوری، همین تجربه جهانی است؛ از طرفی الگوهای ایرانی ــ اسلامی نیز که تا همین دهه قبل در ایران ما رایج بوده به این نکته اذعان دارد؛ با این اوصاف، تحقق الگوی "perfect family" در ایران کاملاً ممکن است؛ البته به این شرط که دولتمردان و نمایندگان مجلس به وظایف خود عمل کنند و رسانهها نیز موضوع را بهدرستی برای مردم تبیین کنند تا انشاءالله این الگو بهطور اصولی به نتایج مطلوب دست پیدا کند.
تسنیم: از لحاظ روانی و تربیتی کدام خانواده یک خانواده مطلوب و ایدهآل است؟
خانوادهای که بتواند نیازمندیهای فرزندان خانواده و والدین را تأمین کند؛ والدینی تجربههای والدینیشان تکمیل میشود که فرزندانی اعم از دختر و پسر داشته باشند، از طرفی، فرآیند تربیت برای فرزندانی تکمیل میشود که روابط خواهر و برادری را تجربه کنند.
اساساً تربیت بهمعنی تکامل روابط فرزندان میان گروه همسالان است نه در رابطه بین فرزندان با افراد بزرگسال ضمن اینکه فرزندان نیاز به حمایت عاطفی و احساسی دارند؛ همه این موارد در الگوی "خانواده کامل" به وجود میآید و الگوی تکفرزندی و دوفرزندی محققکننده همه نیازهای فرزندان نیست.
تسنیم: الگوی "خانواده کامل" از نظر جامعهشناختی چه تأثیری بهروی جامعه دارد؟
بالطبع یک خانواده کامل، جامعه کامل را به وجود میآورد؛ جامعهای که همه مشخصههای عاطفی، امنیت روانی و حمایتهای اجتماعی آن در سطح استانداردی قرار دارد؛ از نظر روابط جامعهشناختی نیز در سطح مطلوبی قرار خواهد گرفت و نتیجه نهایی ادامه چنین روندی این است که در سطح کلان نیز نرخ رشد جمعیت منفی نخواهد شد.
تسنیم: آیا این الگو بهصورت عملی در کشورهای مختلف جهان اجرا شده یا صرفاً اصطلاحی تئوریک و پژوهشی است؟
این الگو در زمان حاضر در اغلب کشورهای غربی و کشورهای توسعهیافته در حال ترویج است اما کشورهایی که بیشتر بهروی آن تمرکز کرده در آن موفق بودند، دو کشور روسیه و آمریکا هستند؛ کشور روسیه در دو دهه گذشته بهواسطه الگوی "perfect family" جمعیت خود را افزایش داده است.
اراده و عزم جدی آقای پوتین موجب شد طی 10 سال اجرای سیاستهای جمعیتی و حمایت از فرزندآوری، دوباره نرخ رشد جمعیت روسیه مثبت شود؛ روسیه یکی از موفقترین نمونههای اعمال سیاستهای جمعیتی در جهان است؛ کشور آمریکا نیز در این زمینه دستاوردهای زیادی داشته است به این صورت که بخشی از خانوادههای آمریکایی با کمک رسانهها و سیاستگذاری، در حال پیادهسازی الگوی "perfect family" هستند.
انتهای پیام/+