ربودن شهروند دو تابعیتی ترکیه در قرقیزستان و تنش در روابط دوجانبه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، قرقیزستان یکی از نزدیک‌ترین شرکای ترکیه در آسیای مرکزی است که از اعضای شورای ترکی نیز محسوب می‌شود.

با این حال از سال 2016 مساله فعالیت نیروهای وابسته به فتح‌الله گولن در این کشور تنش‌هایی را در روابط دو کشور به وجود آورده است. اخیراً نیز در ماجرای ربوده شدن اورهان ایناندی توسط سرویس امنیتی ترکیه(میت) مجدداً تنش‌ها در روابط دو کشور ظاهر شده است.

اورهان ایناندی، موسس و مدیر مدارس زنجیره‌ای «ثبات» است که به «ساپات» تغییر نام داده است. گفته می‌شود این مدارس وابسته به جریان فتح الله گولن است و از دهه 1990 میلادی در قرقیزستان فعالیت می‌کند.

طی این مدت فرزندان بسیاری از مسئولین و چهره‌های برجسته سیاسی و فرهنگی قرقیزستان در این مدارس تحصیل کرده و فارغ التحصیلان این مدارس نیز هم اکنون شبکه‌ای گسترده در قرقیزستان دارند.

از سال 2016 تاکنون دولت ترکیه تلاش‌های زیادی برای تعطیلی این مدارس و استرداد نیروهای وابسته به جریان گولن در قرقیزستان داشته که با مقاومت روسای جمهور و دولت قرقیزستان مواجه شده است.

اورهان ایناندی روز یکم ماه ژوئن در قرقیزستان ناپدید شد. او ساعت 6 عصر آن روز از منزل خود خارج شده و خودروی لکسوس اش ساعت 4 صبح روز بعد در یکی از خیابان‌های بیشکک پیدا شد. با ناپدید شدن ایناندی فضای سیاسی و اجتماعی در قرقیزستان نیز ملتهب شد.

اول ماه ژوئن بود که سادیر جباروف، رئیس‌جمهور قرقیزستان به کمیته دولتی امنیت ملی دستور داد تا سریعاً تدابیر لازم برای پیدا شدن وی اتخاذ شود.

در همان نخستین ساعات مفقود شدن ایناندی، شماری از چهره‌های سیاسی نزدیک به وی سریعاً انگشت اتهام را به سمت ترکیه گرفته و تاکید کردند که کمیته امور خارجی امنیت ملی می‌بایست به این پرونده رسیدگی کند.

همچنین در روز اول مفقود شدن ایناندی تئوری ربوده شدن او و بازگشایی پرونده آدم ربایی مطرح شد. در همان روز هم شمار زیادی از دانش‌آموزان و فارغ التحصیلان مدارس ساپات تجمعی اعتراضی را در مقابل سفارت ترکیه در بیشکک ترتیب دادند.

چند روز پس از آن نیز هنگامی که حضور یک هواپیمای مشکوک با پرچم ترکیه برای دو هفته در فرودگاه بین‌المللی ماناس مشاهده شد، یک تجمع اعتراضی دیگر علیه ترکیه در مقابل این فرودگاه تشکیل شد.

این تجمعات در روزهای نخست ماه ژوئن و در آستانه سفر سادیر جباروف، رئیس‌جمهور قرقیزستان به آنکارا، تداوم یافت و نیروهای پلیس قرقیزستان را وادار به تشکیل یک حصار امنیتی حول سفارت ترکیه در بیشکک کرد.

تجمع اعتراضی مقابل سفارت ترکیه در بیشکک

در تاریخ 3 ژوئن شورای امنیت قرقیزستان یک جلسه ویژه در خصوص ایناندی تشکیل داد که در آن نمایندگان وزارت کشور و کمیته دولتی امنیت ملی پیرامون یافتن وی تبادل نظر کردند.

در همین بازه اعضای خانواده ایناندی ادعا می‌کردند که وی در داخل ساختمان سفارت ترکیه در بیشکک نگهداری می‌شود. سخنگوی وزارت امور خارجه قرقیزستان با اظهار این که سال 2019 ترکیه درخواست رسمی برای استرداد ایناندی ارائه کرده بود، بر گمانه‌زنی‌ها افزود.

در آن زمان دولت قرقیزستان به دلیل اعطای شهروندی قرقیزستان به اورهان ایناندی از این کار امتناع ورزیده بود.

این روند گمانه‌زنی‌ها به خصوص با انتشار برخی جزئیات در رسانه‌های ترکیه و در آستانه سفر جباروف به آنکارا شدت گرفت. همین امر نیز باعث شد تا در دیدار روسای جمهور دو کشور، یکی از موضوعات طرح شده، مساله مفقود شدن وی باشد.

به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه قرقیزستان، در پرسشی که رئیس‌جمهور قرقیزستان از اردوغان در خصوص ایناندی داشت، رئیس‌جمهور ترکیه اظهار بی‌اطلاعی کرده بود.

در سفر خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه به تاجیکستان و قرقیزستان نیز یکی از موضوعات مورد توجه رسانه‌های قرقیزستان مفقود شدن ایناندی بود. در این راستا آکار اظهارات تندی علیه جریان گولن کرده و انتقاداتی را نسبت به دولت قرقیزستان وارد آورد.

تصویری از اردوغان و ایناندی در یک قاب مشترک در سال 2011

نقطه اوج بحران زمانی شکل گرفت که رجب طیب اردوغان در جلسه کابینه ترکیه به طور رسمی اعتراف کرد که سازمان اطلاعات ملی ترکیه در یک عملیات موفقیت‌آمیز اورهان ایناندی را بازداشت و به ترکیه منتقل کرده است.

این موضوع خشم افکار عمومی قرقیزستان، واکنش چهره‌های سیاسی و پاسخ صریح مقامات دولتی قرقیزستان را در بر داشت. همین عامل نیز سبب شد مجدداً تجمعات اعتراضی علیه ترکیه در بیشکک شکل بگیرد.

در روزهای هفتم و هشتم جولای تجمعاتی در مقابل پارلمان قرقیزستان و نیز میدان آلا-تو بیشکک علیه ترکیه و در حمایت از ایناندی برگزار شد.

در تاریخ 6 جولای وزارت امور خارجه قرقیزستان احمد صادق دوغان، سفیر ترکیه در بیشکک را به این وزارتخانه احضار کرد و خواستار توضیح دولت ترکیه در خصوص ربودن ایناندی شد.

در این یادداشت همچنین از دولت ترکیه درخواست شده تا ایناندی مجدداً به این کشور بازگردد.

سادیر جباروف نیز یک روز بعد شخصاً نسبت به این مساله موضع گرفته و تصریح می‌کند که از دولت ترکیه درخواست کرده تا ایناندی را به عنوان شهروند قرقیزستان به بیشکک استرداد کنند. در همین حال کنسول قرقیزستان نیز از دولت ترکیه درخواست می‌کند جلسه‌ای با ایناندی برای بررسی وضعیت سلامتی او تشکیل دهد.

همچنین وکیل و خانواده ایناندی با ارائه یک نامه رسمی به سادیر جباروف، رئیس‌جمهور قرقیزستان از او درخواست می کنند که احمد دوغان، سفیر ترکیه در بیشکک به دلیل مشارکت در ربودن وی به عنوان عنصر نامطلوب شناخته شود.

تظاهرات در حمایت از ایناندی در بیشکک

درست در همین بازه بود که گمانه‌زنی‌هایی نیز در خصوص چگونگی ربوده شدن ایناندی از قرقیزستان مطرح شد. یکی از جدی‌ترین گمانه‌زنی‌ها، احتمال انتقال او از بیشکک به آنکارا به وسیله هواپیمای شخصی خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه بود.

با این حال رئیس خدمات مرزبانی کمیته دولتی امنیت ملی به دادستانی این کشور به طور رسمی اعلام کرد که هواپیمای وزیر دفاع ترکیه از هر دو طرف کاملاً بازرسی شده بود. او همچنین تاکید کرده بود که ایناندی ممکن است از گمرکات و در میان محموله‌های بار به ترکیه منتقل شده باشد. همین امر نیز باعث شد تا گمانه‌زنی‌ها در خصوص احتمال همکاری مقامات امنیتی و سیاسی قرقیزستان با سرویس‌های امنیتی ترکیه در ربودن ایناندی مطرح شود.

این موضوع به ویژه پس از انتشار گزارش روزنامه حریت مبنی بر آن که سرویس امنیتی قرقیزستان با ترکیه برای انتقال ایناندی به آنکارا همکاری داشته و انتقال وی درست چند روز پیش از دیدار جباروف و اردوغان هدیه‌ای از جانب قرقیزستان بوده است، خشم افکار عمومی را برانگیخت.

در همین حال دبیر مطبوعاتی نهاد ریاست جمهوری قرقیزستان با انتشار بیانیه‌ای هر گونه مشارکت مقامات قرقیز در ربودن ایناندی را رد کرد. موضوعی که پس از آن مجدداً در پارلمان مطرح شد، تحقیق و تفحص از نیروهای کمیته امنیت و مرزبانی بود.

طی این فرایند در جلسات مختلف مقامات قرقیز به پارلمان فرا خوانده شدند. کنفرانس مطبوعاتی کامچیبیک تاشیف، رئیس کمیته دولتی امنیت ملی، زمانی که وی اعلام کرد: «ایناندی با استفاده از دو گذرنامه ترکیه و قرقیزستان، قوانین هر دو کشور را نقض کرده است»، شرایط را برای دولت قرقیزستان پیچیده‌تر کرد. این دوگانگی با اظهارات جباروف سوالاتی را برانگیخت.

به نوشته برخی تحلیل‌گران، دولت جباروف در توافقی مخفیانه با ترکیه، اقدام به همکاری با نیروهای امنیتی این کشور برای ربودن و انتقال ایناندی کرده است.

با این حال، بروز واکنش‌ها و بازخوردهای شدید سیاسی و اجتماعی که حتی تا مطالبه استیضاح رئیس جمهور و برکناری مقامات امنیتی پیش رفت، باعث تغییر موضع جباروف شد.

در همین حال عدم دریافت حمایت جدی از ترکیه به ویژه در حوزه نظامی پس از سفر خلوصی آکار به بیشکک و اظهارات تند او علیه جریان گولن، دولت قرقیزستان را به این نتیجه رساند که ترکیه اراده‌ای برای حمایت همه‌جانبه از این کشور ندارد. به هر ترتیب اما دولت سادیر جباروف به طور رسمی و غیررسمی در حال مذاکره با ترکیه برای بازگرداندن ایناندا است.

برآوردها حاکی از آن است که این تلاش‌ها احتمالاً نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت. احمد صادق دوغان در مصاحبه با مطبوعات قرقیزستان صریحاً از این اقدام حمایت کرده و تصریح می‌کند که نیروهای اطلاعاتی ترکیه ایناندی را «بازداشت و محاکمه» کرده‌اند.

اما بازخورد این رفتار را شاید بتوان در ارائه امتیازاتی از سوی آنکارا به بیشکک مشاهده کرد. طی هفته‌های اخیر ترکیه در چند مورد ارائه کمک‌هایی در قالب بازسازی باتکن و یا نشست مشترک بازرگانی و ... ارائه کرده است.

با این حال انتشار اخباری از شکنجه ایناندی توسط نیروهای امنیتی ترکیه و شکسته شدن دست او در نتیجه این فشارها، در کنار حکم نهایی 22.5 سال زندان برای او، شرایط را پیچیده‌تر خواهد کرد.

در کنار این موضوع باید به روند اعتراضات و شکل‌گیری جنبش‌های ضدترکیه در قرقیزستان نیز اشاره داشت. این روند تصویر ترکیه در این جمهوری‌ ترک‌زبان را به شدت مخدوش کرده است.

به ویژه با توجه به نفوذ فارغ‌التحصیلان مدارس ساپات در قرقیزستان و همکاری‌های نزدیک مقامات قرقیز با نیروهای وابسته به جریان گولن در قرقیزستان، باید در انتظار شکل‌گیری موج‌های رسانه‌ای و فرهنگی علیه ترکیه بود که می‌تواند بر روابط دو کشور تاثیر بگذارد.

انتهای پیام/