به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، روابط ترکیه و آمریکا یک بار دیگر دچار مشکل و تلاطم شد. همین چند ماه پیش بود که ترکیه امیدوار بود به خاطر همکاری در مورد تایید عضویت سوئد و فنلاند در ناتو، روابط خود را با واشنگتن ارتقا دهد. اما حالا مشکل دیگری به وجود آمده که عبارت است از تصمیم آمریکا برای حمایت تمام قد دفاعی و نظامی از ارتش قبرس.
به عبارتی روشن، آمریکا در بیخ گوش ترکیه، با حمایت از کشور اروپایی قبرس و بیاعتنا به خواستههای ترکیه درباره اعلام استقلال بخش ترک نشین جزیره، باعث شد که یک بار دیگر آنکارا عملاً در موقعیت آچمز قرار بگیرد. شواهد نشان داده که موضوع قبرس برای آمریکا، چارچوب سیاسی – امنیتی مهمی دارد و حاضر نیست در این زمینه، نگرش مقامات ترکیه را قبول کند.
سفر دو هیات سیاسی و دفاعی از سوی وزارت امور خارجه آمریکا و مقامات پنتاگون به نیکوزیا و توافق نظامی آنها با مقامات این کشور، خشم ترکیه را برانگیخت.
وزارت امور خارجه ترکیه، به محض انتشار مفاد توافق دفاعی آمریکا و قبرس، با انتشار یک بیانیه اعلام کرد: «توافقنامه نقشه راه همکاری دفاعی دوجانبه بین آمریکا و اداره یونانی قبرس قبرس جنوبی (GCASC) را محکوم کرده، از مواضع سیاسی وزارت امور خارجه جمهوری ترک قبرس شمالی حمایت میکنیم».
اعتراض به «اشغال»
در ادبیات سیاسی ترکیه، استفاده از عبارات «جمهوری ترک قبرس شمالی» و «اداره قبرس جنوبی» رایج و معمول است. این در حالی است که از دید سازمان ملل، اتحادیه اروپا و ناتو، چیزی به نام جمهوری ترک قبرس شمالی وجود ندارد و کل جزیره، تحت لوای جمهوری قبرس شناخته میشود.
قبرس عضو رسمی اتحادیه اروپا است، اما بخش شمالی این جزیره از سال 1975 میلادی، تحت حمایت ترکیه است و بیش از شصت هزار نفر از نیروهای ارتش و پلیس ترکیه در 50 سال گذشته در این جزیره مستقر بوده و هستند.
کمپانی بینالمللی نتفلیکس که در ساخت سریالهای تلویزیونی شهرت جهانی دارد، اخیراً سریالی ساخته که در آن، شهروندان رومی قبرس، حضور ارتش ترکیه را به عنوان نمادی از اشغال و ظلم قلمداد کرده و نشان میدهند که اشغال قبرس به دست ترکیه، زندگی و امنیت آنها را به خطر انداخته است.
پخش نخستین قسمت این سریال، با اعتراض مستقیم نهاد ریاست جمهوری و وزارت امور خارجه ترکیه روبرو شد و مقامات آنکارا اعلام کردند که خود را اشغالگر نمیدانند. اما واقعیت این است که حتی بخشی از سیاستمداران ترک بخش جنوبی قبرس نیز، از حضور نظامی ترکیه در جزیره خشنود نیستند و معتقدند که مداخله آشکار سیاسی – نظامی ترکیه، سرنوشت آنها را به خطر انداخته است.
تحسین ارطغرول اوغلو که خود را وزیر امور خارجه دولت خودخوانده جمهوری ترک قبرس شمالی معرفی میکند، درباره سریال مزبور گفته است: «سریال فاماگوستا شبیه نقشه راه سیاسی طرف یونانی است و بازتابی از تزهای خیالی آن در رسانهها است. ادعاهای آنان در مورد حضور اشغالگرانه سربازان ترکیه دور از واقعیت است و با حقایق تاریخی مطابقت ندارد. کشورهای غربی از تزهای طرف یونانی دفاع میکنند و آنها را زیر پر و بال خود میگیرند. آنچه باید مورد انتقاد قرار گیرد قدرتهای غربی هستند که این فرصت را برای یونانیهای قبرس فراهم میکنند. پخش چنین سریالی توسط بسترهای پخش اینترنتی مانند نتفلیکس در صدد ایجاد تصویری در افکار عمومی و به ویژه نسلهای جوان و تحریف افکار آنان است. در سریال فاماگوستا سربازان ترکیه به عنوان قاتل کودکان و زنان نمایش داده میشوند، اما سربازان ترکیه جزو انسانیترین ارتشهای جهان هستند».
آمریکا به دنبال چیست؟
«اولویتها و جهتگیری روابط دفاعی دوجانبه در پنج سال آینده» عنوانی است که از سوی آمریکا و قبرس برای توافقی انتخاب شده که چند روز پیش در نیکوزیا امضا شد و اعتراض شدید دولت اردوغان را به دنبال آورد. روابط دیپلماتیک و نظامی بین نیکوزیا و واشنگتن به سرعت پس از حمله روسیه به اوکراین تقویت شد. در بحبوحه تلاشهای تحت رهبری ایالات متحده برای متقاعد کردن نیکوزیا برای محدود کردن فعالیتهای روسیه در جزیره با هدف دور زدن تحریمها، تحریم تسلیحاتی ایالات متحده علیه قبرس در سال 2020 کاهش یافت و در سال 2022 به طور کامل لغو شد. دو کشور همچنین در ماه ژوئن گفتگوی راهبردی را درباره موضوعات مختلفی از جمله دفاع، امنیت و انرژی اعلام کردند و آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه کابینه بایدن در سفر به قبرس، با تاکید بر اهمیت استراتژیک فزاینده قبرس و مزایای متقابل همکاریها، گفت: «این گفتگو نشان دهنده تقویت و گسترش عمیق روابط دوجانبه ما است».
کنستانتینوس کومبوس، وزیر امور خارجه قبرس نیز، گفتگو با بلینکن را یک دستاورد تاریخی توصیف کرد.
وی بر تعهد قبرس به عنوان شریک ثابت آمریکا در چالشهای پیچیده منطقه تاکید کرد.
قابل ذکر است که کریدور دریایی قبرس-غزه به عنوان یک مسیر حیاتی برای ارسال کمکهای بشردوستانه به فلسطین، قلمداد شده است. جنگ فلسطین و رژیم صهیونیستی اهمیت استراتژیک این جزیره را برای کشورهای غربی بیشتر کرده است. علاوه بر اهمیت حضور آمریکا، دو پایگاه انگلیس در قبرس برای تدارکات لجستیکی به اسرائیل و همچنین تخلیه اتباع اروپایی و آمریکایی از جزیره حیاتی بوده است.
تحولات سیاسی – امنیتی شرق مدیترانه برای آمریکا و ناتو اهمیت حیاتی دارد و تحرکات نیروی دریایی ترکیه در این منطقه در 5 سال گذشته، توجه کشورهای غربی را به سوی خود جلب کرده است.
دولت اردوغان با خرید و به کارگیری 4 کشتی بزرگ حفاری و اکتشافی نفت و گاز که هر کدام از آنها با نام یکی از پادشاهان عثمانی نامگذاری شده، به دنبال اکتشاف در سواحل قبرس است و این اقدام، اعتراض مداوم قبرس، یونان و اتحادیه اروپا را به دنبال آورده است.
آمریکا نیز در این میان تصمیم گرفته با حمایت کامل از یونان و قبرس، نشان دهد که در این ماجرا بی طرف نیست و در جبهه مقابل ترکیه قرار میگیرد. آن هم در شرایطی که ترکیه عضو ناتو است و از آمریکا، انتظار همراهی دارد.
اشاره مستقیم واشنگتن به حمایت نظامی از قبرس، ارسال یک پیام دیپلماتیک برای ترکیه است تا بداند که در جزیره، نه با یونان و قبرس، بلکه با خود آمریکا طرف است. بر اساس بیانیه پنتاگون، «ثبات و امنیت اروپا و شرق دریای مدیترانه برای ایالات متحده و قبرس از اهمیت حیاتی برخوردار است».
کارشناسان ترک چه میگویند؟
رئیس دانشکده روابط بین الملل دانشگاه 17 ایلول ترکیه پروفسور دکتر اسماعیل شاهین، «توسعه همکاری نظامی آمریکا با قبرس جنوبی را به عنوان نشانه اهمیت فزاینده ژئوپلیتیکی مدیترانه شرقی در رقابت قدرت جهانی و منطقه ای» قلمداد میکند.
او درباره این موضوع گفته است: «مدیترانه شرقی به عنوان منطقهای با منابع عظیم گاز طبیعی، اهمیت فراوانی دارد. جزیره قبرس تقریباً در قلب این منابع قرار دارد. ایالات متحده روابط خود را با قبرس تقویت میکند تا کنترل این منابع انرژی و تضمین امنیت انرژی در منطقه را تضمین کند. هدف اصلی، تنوع بخشیدن به تامین انرژی اروپا و کاهش وابستگی به روسیه است. آمریکا میخواهد در گذرگاه انرژی در شرق مدیترانه، حضور فعال داشته باشد. اما تسلیح جزیره قبرس، نقض آشکار توافقنامههای بینالمللی و نادیده گرفتن جمهوری ترک قبرس شمالی است. جنوب جزیره نه تنها توسط آمریکا بلکه توسط انگلیس و فرانسه نیز مسلح شده است، تاکید کرد که این فعالیتها نه تنها ترکیه بلکه کل منطقه را تهدید میکند. این وضعیت خطر درگیری منطقهای را به همراه دارد. البته ماجرا فقط محدود به انرژی نیست و یکی از دلایل مهم آمریکا برای تقویت حضور نظامی خود در قبرس، حفظ امنیت اسرائیل است. جزیره قبرس از نظر امنیت، خط امتدادی از اسکندرون تا اسکندریه از موقعیت استراتژیک مهمی برخوردار است. پس ایالات متحده در تلاش است روابط خود را با اداره یونانی قبرس جنوبی تقویت کند تا نفوذ روسیه و چین در شرق مدیترانه و خاورمیانه را کاهش دهد، امنیت اسرائیل را تقویت کند، کنترل منابع انرژی و موازنه را به دست آورد و مانع از نفوذ ترکیه در منطقه شود».
پروفسور دکتر رمضان اردوغ رئیس دانشگاه روابط بین الملل دانشگاه اسکی شهر عثمان غازی نیز میگوید: «ایالات متحده آمریکا با امضای توافقنامه دفاعی با اداره قبرس جنوبی، گامی یکجانبه جدید برداشته و حقوق حاکمیت جمهوری ترک قبرس شمالی را نادیده میگیرد و منجر به مشکلات امنیتی جدید میشود. چنین اقدامی به ثبات و همکاری در شرق مدیترانه آسیب میرساند و حافظ تداوم نسل کشی مردم غزه به دست اسرائیل است. این نشانه روشنی است که میخواهند جزیره قبرس را به پایگاه جدید آمریکا تبدیل کنند».
همچنین دکتر گوزلی دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اجتماعی آنکارا، بر این باور است که «قبرس، سیاست خارجی فعال ترکیه در شرق مدیترانه و آفریقا را تهدیدی برای خود میداند و از آمریکا درخواست کمک کرده است. آمریکا هم که اعتبار خود را در خاورمیانه به دلیل حملات اسرائیل به غزه از دست داده، میخواهد یک موقعیت جدید ایجاد کند و در برابر نفوذ ترکیه، چین و روسیه بایستد».
در پایان باید گفت: موضوع قبرس به یکی از مهمترین کانونهای اختلاف سیاسی و امنیتی بین ترکیه – اروپا و ترکیه – آمریکا تبدیل شده و پیشبینی میشود که این موضوع در میان مدت، بر تمام حوزههای روابط سیاسی اثر بگذارد.
انتهای پیام/