به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) با همکاری مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، مرکز آموزشهای آزاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست تخصصی «حقیقت محمدیه؛ واکاوی جایگاه ملکوتی و باطنی پیامبر اعظم(ص)» را برگزار کرد.
این نشست علمی با هدف عبور از قرائتهای صرفاً تاریخی و اجتماعی از نبوت و بازیابی ساحت وجودی و فراتاریخی پیامبر اکرم(ص) برگزار شد. در این نشست، اساتید حاضر به تبیین مبانی قرآنی و حدیثی مفهوم «حقیقت محمدیه» و پیامدهای روششناختی آن در مطالعات تاریخی و سیرهنگاری پرداختند.
حجتالاسلام اصغر میرزاپور، دبیر علمی این نشست و معاون آموزش و تهذیب مؤسسه امام رضا(ع)، در آغاز با اشاره به خلأ موجود در فضای فکری معاصر اظهار کرد: مطالعه زندگی پیامبر اسلام(ص) و اهلبیت(ع) غالباً در چارچوبهای تاریخمحور محدود شده و ساحت وجودی و ملکوتی این شخصیتها نادیده گرفته شده است. پرسش بنیادین این است که آیا بدون توجه به این بُعد ملکوتی، میتوان تصویر جامعی از سیره و تاریخ آنان ارائه داد؟
وی با استناد به آیات قرآن کریم، از جمله آیات «نور»، «رحمةً للعالمین» و «أولی بالمؤمنین»، نشان داد که قرآن، پیامبر(ص) را در دو ساحت «تاریخی ـ اجتماعی» و «ملکوتی ـ وجودی» معرفی میکند. این دو ساحت در تقابل با یکدیگر نیستند، بلکه ساحت ملکوتی، ریشه و افق معنایی ظهور تاریخی است و مفهوم «حقیقت محمدیه» تجلیگاه این ساحت باطنی به شمار میآید.
در ادامه این نشست، حجتالاسلام محمدجواد رودگر، به عنوان استاد مدعو، به سخنرانی پرداخت.
وی به شبهه «عرفانی و متأخر بودن» مفهوم حقیقت محمدیه پاسخ داد و با اشاره به احادیثی مانند «اول ما خلق الله نور نبیکم» و روایات عالم ذر، و نیز تفسیر آیاتی چون «وَإِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ» (حجر: 21)، تأکید کرد که این مفهوم ریشه در خود قرآن و سنت دارد و عرفا تنها به بیان منظومهوار و اصطلاحسازی این حقایق پرداختهاند.
وی در تشریحی عمیقتر، حقیقت محمدیه را نه یک مفهوم توصیفی صرف، بلکه حقیقتی نوری و وجودی دانست که به تعبیر امام خمینی(ره)، «تعیّن اول» و مظهر اسم اعظم الهی است. این حقیقت بهعنوان «سلول بنیادی نظام آفرینش» معرفی شد که همه انبیا و اولیا، مظاهر و شاخههای آن حقیقت واحد به شمار میروند و پیامبر خاتم(ص)، تجلی نهایی و کامل آن است.
پیامدهای روششناختی و ضرورت تاریخ منظومهای
یکی از محورهای مهم این نشست، بررسی پیامدهای این نگاه در تحلیل تاریخ و سیره بود. حجتالاسلام محمدجواد رودگر در این باره تأکید کرد که اگر محقق تنها به قراین ظاهری تاریخی بسنده کند، در مواجهه با گزارشهای متعارض یا رویدادهای خارقالعاده (مانند علم غیب، مصحف فاطمه(س) یا برخی مواضع سیاسی پیامبر(ص)) دچار تناقض میشود؛ اما با پذیرش ساحت ملکوتی، این رویدادها در یک «منظومه منسجم» معنادار میشوند.
در بخش دیگری از نشست، به دغدغه مهم «مرزبندی با غلو» پرداخته شد و تصریح گردید که تبیین مقامات ملکوتی، به معنای نفی زندگی عادی و تاریخی معصومین(ع) نیست. مشکل اصلی زمانی رخ میدهد که تنها یک بُعد دیده شود و بُعد دیگر نادیده گرفته یا انکار شود.
از جمله پیشنهادهای مطرحشده در این نشست، ضرورت تدوین «تاریخ منظومهای» با رویکردی تلفیقی بود؛ روشی که در آن، رویدادهای تاریخی صرفاً بر اساس قراین مادی تحلیل نمیشوند، بلکه در پرتو بینش کلامی و معرفتی نسبت به ساحت معصومین(ع)، بهصورت یک کل منسجم تفسیر میشوند. این رویکرد میتواند هم از تحریفهای تاریخی جلوگیری کند و هم عمق معنایی سیره را آشکار سازد.
در جمعبندی این نشست، نتایج کلیدی زیر مورد تأکید قرار گرفت:
1. مفهوم «حقیقت محمدیه» ریشه در متون وحیانی دارد و میتواند بهعنوان چارچوبی نظری در الهیات نبوی و امامت مورد استفاده قرار گیرد.
2. برای خروج از بنبستهای تاریخنگاری رایج، تلفیق دادههای تاریخی با بینش کلامی و معرفتی ضروری است.
3. تبیین منظومهوار مقامات ملکوتی، پاسخی عقلانی به شبهات و تحریفهای تاریخی بوده و باورهای شیعی را نظاممند و قابل دفاع میسازد.
4. پرهیز از دوگانه افراطی «تقلیلگرایی تاریخی» و «غلو اسطورهساز» و التزام به عقلانیت و استناد متنی، اصل روشی این مطالعات است.
انتهای پیام/